پروژه طرح مرمت مسجد جامع ارومیه (پروژه درس آشنایی با مرمت ابنیه). doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 80 صفحه

چکیده:

ارومیه شهری است با قدمت بیش از دو هزار ساله،که تمدنهای اولیه در شکل گیری آن سهم داشتند . شواهد و آثار تاریخی تپه های باستانی ،اشیاء بدست آمده در حفاری پناهگاه،در مرکز شهر نمونه بارز این مطلبند . آخرین نقشه های بدست آمده از شهر ارومیه آنرا شهری کوچک و محصور در داخل یک دیوار نشان می دهند که بتدریج رشد کرده ، حصارهای تدافعی را شکسته و با تغییرات اساسی در بنیان به شهر کنونی تبدیل شده است . قومیتها و انسانها با ادیان مختلفی در این شهر زندگی می کردند که آثار حضور آنها هنوز هم در شهر نمایان است و مسجد جامع ، با قدمت دیرین خود در مرکز شهر و در کنر بازار سرپوشیده خودنمایی می کند ، این مسجد تاریخی بر اثر اقدامات غیراصولی دستخوش تحولات زیادی شده است زیرا دخل و تصرفهای غیرعلمی لطمه شدیدی بر کالبد،روحیات،معنویاتو فضای معماری مسجد زده و تناسبات تاریخی را دستخوش تحولات گردانیده است . آسیبهای رطوبتی(نزولی و صعودی) هر کدام به نوعی و به نحوی تاثیر بردگرشدن،خرابیو فرسایش داشته است . نزولات جوی با هدایت نادرست و اختلاف کدهای بافت اطراف با مسجد و همچنین جهت شیب که از مسجد می گذرد همگی دست به دست هم دادند و فرسایش مصالح را بالا برده اند . رانش ، اجراهای غلط ، پیری مصالح ، آلودگی و ... از مشکلات بنا بودند .

برای حفظ ، احیا و ارزش دهی به اثر طرحهایی برای رفع مشکلات سازه ای بنا و برای گویاکردن ارزش های اثر ، از طرح سازماندهی محیط و عرصه بنا ارائه گردید امید است با اجرای طرحهای معماری و بهداشتی پیشنهاد شده بتوانیم این میراث با ارزش تاریخی را حفظ و به آیندگان انتقال دهیم .

مقدمه:

مسجد جامع ارومیه از بناهای نیمه دوم قرن هفتم هجری(دوره سلجوقی) است، مسجد جامع ، با قدمت دیرین خود در مرکز شهر و در کنر بازار سرپوشیده خودنمایی می کند این مسجد بدون ایوان ، درونگرا و سازگار با شرایط اقلیمی است . با توجه به مشخصات معماری این بنا و شرایط اقلیمی منطقه ، مسجد جامع ارومیه از نوع کم نظیر بوده و خصوصیات خاص خود را دارد ، عدم وجود ایوان وسیع و مناره ، از نقاط افتراق این بنا با نمونه های هم نوع عصر خود می باشد . بنای طاق گنبد دو پوسته گسسته و شبستان بزرگ آجری آن از لحاظ معماری و ساختمان طاق و قطر پی بنا و استحکام بدنه قابل توجه است،  منظره خارجی گنبد شامل پایه آجری 16 ترک است که منتهی به نوک گنبد می گردد.  محراب مسجد از نظر گچبری و خطوط  در عداد زیباترین آثار هنری دوران مغول است. این بنا در جوار بازار و دارای صحن بزرگ و مسجد وسیعی است که قسمت اصلی و وسطی آن با گنبد بلندی پوشیده است .

در گذشته مسجد سمبل شهر بوده و ارتفاع و بزرگی آن نشان اهمیت و قدرت شهر و همچنین حکومت بوده است. برای شناخت و مطالعه تاریخی و مرمتی این بنای ارزشمند روشهای میدانی ، کتابخانه ای و مصاحبه ای در پیش گرفته شد . شرایط اقلیمی و محیطی اثر که تاثیر فراوان بر نحوه استقرار بنا و ماندگاری آن دارد . تاریخچه و روند شکل گیری و گسترش شده در دوره های مختلف ، ارزشها ، تاریخچه فضاهای مختلف بنا و سازه ، مورد مطالعه و بررسی و تحلیل قرار گرفت . هر بنایی از نیروهای درونی و بیرونی تاثیرپذیری می شود اگر این نیروها بیشتر از حد توان و مقاومت مصالح و سازه بنا باشد بنا آسیب پذیر می شود . لذا ز تمامی موارد فوق بهره جسته و در مراحل مختلفی به تبیین و تشریح موارد فوق نموده ام .

فهرست مطالب:

معرفی پروژه

تشکر و قدردانی

چکیده

مقدمه

بررسی موقعیت جغرافیایی استان آذربایجان غربی                                                               

1-1-1    نقشه ایران                                                                                                      

1-1-2    نقشه استان آذربایجان غربی                                                                              

1-1-3    معرفی استان آذربایجان غربی                                                          

1-1-4    موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان                                                   

1-1-5    سیمای اقلیم استان                                                                                          

1-1-6    وضعیت اجتماعی استان                                                                                  

1-2       بررسی پیشینه تاریخی آذربایجان غربی                                                   

1-3       شناخت زیست بوم آذربایجان غربی                                                                    

1-3-1    وجه تسمیه آذربایجان غربی                                                          

1-3-2    لهجه و زبان                                                                                                    

1-3-3    فرهنگ                                                                                                          

1-3-4    زندگی مذهبی                                                                                                

1-4       معرفی شهرستان ارومیه                                                                                       

1-4-1    نقشه شهر ارومیه                                                                                           

1-4-2    ایجاد شهر ارومیه                                                                                     

1-4-3    سرگذشت تاریخی ارومیه                                                                        

1-4-4    ویژگیهای سیاسی و اداری شهرستان ارومیه                                                

1-4-5    ویژگیهای جغرافیایی طبیعی شهرستان ارومیه                                             

1-4-6    شرایط اقلیمی ارومیه                                                                               

1-4-7    تقسیمات اقلیمی و تیپولوژی معماری                                                         

1-4-8    کالبد شهری و روستایی                                                                           

1-4-9    فرم بنا                                                                                                     

1-4-10  نوع مصالح                                                                                             

1-5       مشخصات بنا                                                                                                

1-5-1    شناخت موقعیت بنا                                                                                

1-5-1-1   موقعیت در نقشه                                                                                        

1-5-1-2   موقعیت طبیعی                                                                                         

1-5-1-3   موقعیت فعلی                                                                                             

1-5-2    تاریخچه بنا                                                                                            

1-5-3    مسجد جامع ارومیه در گذر زمان                                                           

1-5-4    شناخت معماری مسجد                                                                         

1-5-5    نوع مالکیت بنا                                                                                   

1-5-6    ورودی های مسجد                                                                            

1-5-7      عوامل تزئین شده و نوع آنها                                                                

1-5-8    نوع نقشه                                                                                           

1-5-9    مجموعه مسجد جامع                                                                           

1-5-9- 1   شبستان گنبد دار مربع شکل (گنبد خانه)                                                  

1-5-9-2    محراب ایلخانی                                                                                     

1-5-9-3    چهلستون                                                                                                 

1-5-9-4    حجره های اطراف صحن                                                                        

1-5-9- 5   قسمتهای نوسازی اطراف صحن                                                              

1-5-10  جبهه داخلی شبستان گنبد دار                                                             

1-5-11  کتیبه های مسجد                                                                                 

1-5-11-1  کتیبه های دور طاق نما ها وپنجره های شبستان                                        

1-5-11-2  کتیبه ساقه گنبد                                                                                    

1-5-11-3  دور اتاق شبستان                                                                                   

1-5-11-4  کتیبه های محراب گچ بری شده                                                           

1-5-11- 5 کتیبه الحاقی داخل گنبد خانه                                                              

1-5-11-6  کتیبه ورودی چهلستون                                                                        

1-5-11-7  کتیبه سردر ورودی راسته عطاران                                                            

1-5-12  نظریات گوناگون در مورد بنای مسجد                                                  

1-6               روند شکل گیری مسجد جامع                                                                   

1-6-1    دوره اول                                                                                             

1-6-2    دوره دوم                                                                                              

1-6-3    دوره سوم                                                                                            

1-6-4    دوره چهارم                                                                                          

1-6-5    وضعیت کنونی                                                                                     

1-7              آسیب شناسی و اقدامات مرمتی                                                                   

1-7-1    شبستان گنبددار مربع شکل (گنبدخانه)                                                    

1-7-2    محراب مسجد جامع ارومیه                                                                    

1-7-3    چهلستون قدیمی مسجد                                                                         

1-7-4    دوره های مختلف کف سازی چهلستون                                                 

1-7-5    حجره های ضلع جنوب غربی                                                               

1-7-6    ضلع شرقی صحن                                                                                

1-7-7    تزئینات داخلی حجره ها                                                                      

1-7-8    پشت بام مسجد                                                                                   

1-7-9    صحن مسجد در گذشته                                                                        

1-7-10  صحن مسجد فعلی                                                                               

1-7-11  تاسیسات                                                                                                           

1-7-12  سازه     

1-7-13  پی       

1-8         اشاره به اقداماتی که در دوره های گذشته روی بنا انجام شده است                            

1-8-1    توسعه و یا تعمیرات و دخل و تصرف انجام شده مشهود تا قبل از سال1346         

1-8-2    مشخصات برنامه تعمیرات از سال 1346 به بعد                                                     

1-8-3    اظهار نظر رئیس دفتر فنی                                                                                  

1-8-3-1   وضعیت ساختمانی بنا از لحاظ پایداری و خطراتیکه موجودیت آن را تهدید می کند 83

1-8-3-2    تعاریف توجیهی برای پیشنهاد مرمت بنای تاریخی مسجد جامع ارومیه                       

1-8-4       گزارشات اجمالی مرمت و حفاظت بنا                                                                         

منابع و مأخذ    

 منابع و مأخذ:

ر، ک ← بناهای تاریخی و اماکن باستانی ا یران صفحه 1.
ر، ک ← تاریخ ارومیه ← احمد کاویانپور صفحه 520.
ر، ک ← نگاهی به آذربایجان غربی ← ایرج افشار سیستانی.
ر، ک ← سرزمین زرتشت رضائیه ← علی دهقان ← صفحه ی 207 تلخیص.
ر، ک ← ارومیه در گذر زمان ← حسن انزلی ← صفحه ی 88.
ر، ک ← آرشیو میراث فرهنگی آ. غ ← گزارش حفظ و احیاءسازمان.
ر، ک ← مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهر سازی ایران، 12 ← 17 اسفند سال 74(کرمان) ← سازمان میراث فرهنگی کشور.
ر، ک ← گنجنامه، فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران ← بخش اول ← مسجد جامع صفحه 42.
ر، ک ← نظری به تاریخ آذربایجان ← محمد جواد مشکور ← انتشارات کهکشان ← صفحه 361.
ر، ک ← راهنمای دیدنی های ایران ← تالیف :ع.رکوعی ← صفحه 25.
ر، ک ← مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی 2، استان آذربایجان غربی ← حسن زنده دل و دستیارانش، نشریه ایرانگردان، سال 1377، صفحه 106.
ر، ک ← معماری اسلامی ایران در دوره ی ایلخانان ← دونالدن ویلبر ← ترجمه دکتر عبدالله فریار ← انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب ← 1346.
ر، ک ← آثار و ابنیه اسلامی و تاریخی ارومیه ← از انتشارات اداره کل فرهنگ آذربایجان غربی صفحه 7.
ر، ک ← تاریخ عمومی آذربایجان ← تالیف سروان احمد کاویانپور،  1346،  انتشارات آسیا.