دانلود مقاله نگاهی کوتاه به تربت شیخ احمد جام

تربت جامی ها، مردمی خون گرم، مهمان نواز، متدین، سخت کوش، وطن دوست و مرز دارند. تبار آنان آریایی و زبانشان فارسی با گویش شیرین محلی تربتی است. بیش‌تر مردم این شهر مسلمان و پیرو مذاهب شیعه جعفری و سنی هستند. شهرستان تربت جام در سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375 هـ . ش، 210.349 نفر جمعیت داشته است. صنایع دستی شهرستان تربت جام را قالی و قالیچه بافی، کرباس بافی، پلاس بافی، جوال و خورجین بافی، بافتن دستمال و چادرشب و ظروف سفالین تشکیل می دهد. از روزگار کهن صنعت فرش بافی در این شهرستان رواج داشته است و جنبه صادراتی دارد. دار قالی ها معمولا در خانه ها برپا می شود و کارگاه‌های قالی بافی نیز در این شهرستان به فراوانی وجود دارند. قالی‌ها با طرح قالی مشهد در رنگ های لاکی، قرمز دانه و قهوه ای نیز به بازار عرضه می‌شود. آرامگاه شیخ جام، پل خاتون، تپه جهانگیر آباد، تپه سراب، تپه شور قلعه، تپه صدر آباد، تپه طلایی، تپه قشه توت، تپه گرماب، تپه گلارچه، تپه گنج آباد، خواجه حسام، قلعه استای، قلعه زور آباد، قلعه فیض آباد، قلعه گبری، قلعه گوش لاغر، قنقر، کاریز دیوان، گلار صارم و مسجد خواجه عزیزالله مکان های دیدنی و تاریخی این منطقه را تشکیل می‌دهند.

مشخصات جغرافیایی
شهرستان تربت جام، با پهنه ای حدود 8362 کیلومتر مربع، در شمال خاوری استان خراسان رضوی، در کنار مرز ایران و افغانستان، در مسیر راه مشهد – اسلام قلعه، از نظر جغرافیایی در 35 درجه و 14 دقیقه پهنای شمالی و 60 درجه و 38 دقیقه درازای خاوری و بلندی 928 متر از سطح دریا قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان سرخس، از باختر به شهرستان های مشهد، فریمان و تربت حیدریه، از جنوب به شهرستان تایباد و از خاور به افغانستان محدود است. هوای تربت جام معتدل است و بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها به 40 درجه بالای صفر و کم‌ترین آن در زمستان ها به 13 درجه زیر صفر می رسد. میانگین باران سالیانه آن، حدود 254 میلی‌متر است. تربت جام در مسیر راه آسفالته مشهد – تایباد قرار گرفته و به درازای 162 کیلومتر به سوی شمال باختری به مشهد و به درازای 62 کیلومتر به سوی جنوب به شهر تایباد می‌پیوندد. دو راه شنی نیز از این شهر به سوی شمال خاوری، به درازای 171 کیلومتر به صالح آباد و دیگری به سوی جنوب خاوری، به درازای 35 کیلومتر به قلعه حمام کشیده شده است.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
تربت جام از روزگار باستان تاکنون به نام های گوناگونی چون «بوزگان»، «بوزیگان»، «بوزجان»، «پوچکان»، «زام»، «سام»، «جام»، «تربت شیخ جام» و «تربت جام» خوانده شده است. شهری باستانی به نام «بوزیگان» و یا « بوزگان» از سده 3 پ. م تا سده 2 هـ . ق، در کنار شهر کنونی وجود داشته که ظاهرا در اثر زلزله از بین رفته است. شهر کنونی از حدود سده 3 هـ . ق، ایجاد و اندک اندک گسترش یافته است. این شهر پس از باز سازی و آبادی دوباره، «بوزجان» یا «پوچکان» نامیده شده و کرسی ناحیه جام، (به گویش شمالی قهستان «زام» یا «سام») گردیده است. شهر تربت جام نیز مانند شهر تربت حیدریه به نام شیخ بزرگی که در آن به خاک سپرده شده سرشناس است. شیخ احمد جام، مقلب به ژنده پیل، از عارفان نامی سده 5 هـ . ق، بود و نام کنونی شهر به مناسبت تربت یا آرامگاه وی «تربت شیخ جام» و «تربت جام» نامیده شده است.
تربت جام از روزگاران کهن از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. اهمیت تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و بازرگانی آن، از سده 3-4 هـ . ق، نمایان گشته، و در زمان زندگی شیخ احمد جام (44- 536 هـ . ق) یعنی سده های 5 و 6 هـ
. ق، شکوفا شده است.تربت جام در سده های 7 و 8 هـ . ق، هم زمان با یورش مغول و تیمور لنگ آسیب زیادی دید. تربت جام در دوران صفوی به ویژه شاه عباس بزرگ، اهمیت نظامی یافته و در آن، امنیت و آرامش برقرار بوده است. اما در اواخر این دوران و در زمان شاه ساطان حسین صفوی (1105- 1135 هـ . ق) اوزبک ها و افغان ها به مرزهای خاوری ایران، از جمله ناحیه تربت جام، دست اندازی کردند. سرانجام سرداری از خاور ایران، به نام نادر قلی افشار برخاست و افغان ها را از ایران راند و خود در 1148 هـ . ق، پادشاه ایران شد. در زمان نادر شاه افشار، ایران بار دیگر توانمند شد و نه تنها مرزهای خاوری آن، از یورش اوزبک ها، افغان ها و ترکمانان در امان ماند، بلکه به سال 1153 هـ . ق / 1740 م، آن سوی رود جیحون یا آمودریا و قلمرو اوزبک ها، یعنی خوارزم و بخارا هم مطیع نادر شاه و حکومت ایران شد. با درگذشت نادر شاه در سال 1160 هـ . ق، بار دیگر نا آرامی در خراسان آغاز گشت و تا اوایل سده 13 هـ . ق، ادامه یافت.
کریم خان زند، که در شیراز بر ایران حکومت می کرد، به احترام نادر شاه افشار، خراسان را هم چنان در دست فرزندان نادرشاه باقی گذاشت. بعدها آقا محمد خان قاجار خراسان، از جمله تربت جام را، در 1210 هـ . ق گشود. فتحعلی شاه قاجار (1212- 1250 هـ . ق) حقوق متحدان نخستین خویش، یعنی ترکمانان که برای دستیابی به حکومت ایران، به قاجاریه کمک کرده بودند، نادیده گرفت و در نتیجه سرکشی ترکمانان آغاز شد و در دوران ناصرالدین شاه (1264 – 1313 هـ . ق) شدت یافت و یکی از شوم ترین دوران های تاریخی را برای مردم خراسان، از جمله ناحیه تربت جام و دیگر شهرهای خراسان خاوری، پدید آورد.

مساجد در شهرستان تربت جام
مسجد مولانا تربت جام
در تایباد تربت جام ، نزدیکی مرز کنونی ایران و افغانستان ، بنایی زیبایی از دوره تیموری به نام مسجد و مزار مولانا شیخ زین الدین واقع شده است . بانی این مسجد پیر احمد خوافی وزیر شاهرخ بهادر تیموری می‌باشد و مسجد در سال 848 هجری قمری به دستور وی ساخته شده است. اهمیت این بنا بیش‌تر از لحاظ دارا بودن کتیبه‌های زیبای سر در ، کاشی کاری معرق و حواشی آن است که از هر جهت ، شامل نکات ظریف هنری و ویژگی‌های دوره تیموری است . در کتیبه کاشی معرق تاریخی مسجد ، نام شاهرخ و پیر احمد خوافی خوانده می‌شود.
گذشته از کتیبه تاریخی ایوان و حواشی آن ، کتیبه‌ای بر روی سنگ نقر شده است و در بالای سر قبر قرار دارد . این کتیبه منظوم که به خط نستعلیق نوشته شده ، حاکی از این است که معجر مشبکی از سنگ رخام در سال 1030 هجری قمری از طرف خواجه درویش نامی برای قبر شیخ زین الدین علی ساخته شده است . این معجر هم اینک در خارج مسجد و جلو ایوان نصب شده است . بنا تحت شماره 309، در زمره آثار تاریخی به ثبت رسیده است.
مسجد خواجه عزیز الله تربت جام
در شهر تربت جام و در شمال آرامگاه شیخ جام قرار دارد . در حال حاضر به صورت نیمه ویران درآمده است و از سده 5 هـ.ق. بر جای مانده است.
مسجد عتیق تربت جام
این بنا در جنوب غربی گنبدخانه قرار دارد و مسجد جامعی به سبک شبستانی گنبددار شامل پنج رواق است که رواق‌های محوری آن ، عریض‌تر از رواق‌های کناری است . در مرکز بنا ،‌ گنبدی بر روی چهار تویزه زده شده بوده که بعداً ویران شده است . ابعاد کل بنا 50/25 * 19 متر است.
گچ‌بری‌ها ، نقش اندازی آجری روی بدنه گچی و نوع کاشی بنبا ،‌از نقطه نظر سبک ، متعلق به قرن هشتم هجری است و از نظر مطالعه تطبیقی ، مشابه آن را می‌توان در بسطام (692 هـ.ق.) ،‌سلطانیه (684 هـ.ق.) و اشترجان (687 .هـ.ق.) یاتف. بانی این بنا را رضی الدین احمد متولی جامی نوشته‌اند و تاریخ ساخت آن را 720 هـ.ق. دانسته‌اند
-ایوان : ایوان با ارتفاعی در حدود 30 متر در برابر گنبد قرار دارد و با قوس هشت قسمتی و سقف نیم گنبدی کاربندی شده است و در طرففین ایوان ، مسجد کرمانی و مسجد گنبد سفید قرار گرفته‌اند که از داخل ایوان ،‌دو درگاه به آن‌ها راه دارد . دو گلدسته کوتاه شش ضلعی در بالای ایوان جای گرفته که ساخت آن‌ها را به شخصی به نام «شیخ اسماعیل خان مستوفی الممالک » که مستوفی کل کابل و قندهار در زمان نادرشاه بوده است ،‌ نسبت می‌دهند. در تزیین ایوان، از کاشی کاری و گچ بری استفاده شده است. در این ایوان،‌ دو نوع کاشی کاری متعلق به دو دوره مختلففف به کار رفته است؛ نخست، کاشی‌های فیروزه‌ای شش گوش منقوش که با نقوش گل و برگ و ستاره 6 پر به رنگ‌های سیاه ، لاجوردی و فیروزه‌ای بر زمینه سفید تزیین شده‌اند و کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تیره کوچک مثلثی شکل منقوشی که با اسلیمی و به رنگ سیاه منقوش شده‌اند، دو چهار گوشه کاشی‌های شش گوش بزرگ را پر کرده‌اند. نوع دوم ، کاشی کاری معرق دوره صفوی (1022 هـ.ق.) است که تمامی نمای ایوان ،‌از اسپر و پیشانی آن گرفته تا زیر قوس را بانقوش هندسی ، حیوانی ،‌گیاهی و کتیبه‌های ثلث با رنگ‌های سفید، سیاه، آبی،‌فیروزه‌ای، لاجوردی، سبز روشن، قهوه‌ای روشن و قهوه‌ای سیر و زرد می‌پوشانده‌اند. علاوه بر کاشی کاری، از گچ‌بری‌هایی نیز در چند حای ایوان استفاده شده است که همه متعلق به یک دوره نیستند. بانی این بنا ، «شمس الدین مطهر بن شهاب الدین اسماعیل بن قطب الدین محمد بن شمس الدین مطهر بن احمد بن جامی» بوده است که قبل از اتمام آن ، در گذشته است و کار او توسط پسرش «غیاث الدین بن مطهر» به اتمام رسیده است ؛ هر چند به نظر می‌رسد نقشه اولیه بنا هیچ گاه کامل نشده است . درباره تاریخ بنا می‌توان گفت که بنای ایوان در 720هـ.ق. پایان گرفته است ، و در زمان معزالدین تغییراتی در آن به وجود آمده و کاشی کاری معرق فعلی بنا در سال 1022 هـ.ق. ، در دوره شاه عباس صفوی ، صورت پذیرفته است.

مسجد کرمانی تربت جام
این دو بنا ، در شمال و جوب ایوان واقع شده‌اند و از طریق دو درگاه واقع در ایوان می‌توان به داخل آن‌ها راه یافت. مسجد کرمانی با ابعاد 70/10 * 17 متر دارای شاه نشینی در وسط هر ضلع و سه حجره (چله خانی) در اضلاع غربی ـ شرقی است . در شاه نشین غربی آن ، محراب گچ بری شده پر کار و نفیسی و در مقابل آن ،‌ قبری منسوب به استاد کرمانی ـ سازنده محراب ـ قرار دارد. سقف این سبنا ، شامل پنج قسمت است : دو شاه نشین شمالی و جنوبی با پوشش نیم گنبدی که در جلوی هر کدام دو تویزه با تاق خوانچه پوش قرار دارد و سرانجام در مرکز بنا ، بر روی چهار تویزه ، گنبد کوچکی زده‌اند که بعداً بازسازی شده است . در زیر این گنبد ، در کف مسجد ، سردابی با نقشه مربع که داخل آن سه قبر قرار داشت ، کشف شده که هویت دفن شدگان مشخص نیست. تزیینات داخل بنا شامل تعدادی قوس تزیینی در اطراف حجره‌ها و گچ‌بری‌هایی به شکل مقرنس در بالای در چله خانه است . در بالای این قسمت و در کمرگاه بنا ، کتیبه‌ای به خط ثلث ، بنا را دور می‌زند و در بالای آن ، مقرنس کاری بسیار زیبایی به کار رفته است که در تاق شاه نشین‌ها قرار دارد و در پایین ، مقرنس‌های شمالی و جنوبی جمعاً 8 لوح گچ بری مشبک وجود داشته است که امروزه 7 لوح آن باقی مانده است . در میان نزدینات این مسجد مجراب گچ بری شده شاه نشین غربی که دارای نقوش مختلف گیاهی و خطی و هندسی پرکار است ،‌از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
نمای خارجی مسجد کرمانی که رو به صحن اصلی مزار قرار دارد ،‌متشکل از چهار طاق نما و قاب‌های ساده آجری در حد فاصل آن‌هاست . از آن میان ، دو طاق‌نمایی که بعد از ایوان قرار گرفته‌اند . دارای مقرنس کاری با اسلوب به کار رفته در داخل بنا هستند و حواشی آن‌ها نیز دارای گچ بری‌هایی نظیر نمونه‌های داخل بناست . در خصوص تاریخ ساخت این بنا نمی‌توان اظهار نظر دقیقی داشت ؛ اما احتمال بیش‌تری وجود دارد که این بنا به نیمه دوم قرن هشتم هـ.ق. متعلق باشد.
مسجد نو تربت جام
این مسجد در جانب شرقی مزار واقع است و با یک مقصوره چلیپا شکل و شبستان‌های ستون دار طرفین آن و یک حیاط کوچک مستطیل شکل مشخص می‌شود. رواق شرقی ،‌با مسجد عتیق پیوند خورده است و برای این کار ،‌الزاماً بخشی از آن و احتمالاً بناهای مغولی شمال مجموعه تخریب شده است . دری که جایگزین محراب گنبد شده ، راهی را برای ورود به مسجد جدید فراهم ساخته است . دیوارهای تکیه حیاط ، تاق‌های رواق‌ها و شبستان‌های طرفین گنبد مقصوره و تزیینات زیر گنبد ، نسبتاً جدید هستند. تنها بخش اصلی مسجد به نظر می‌رسد که گنبد مقصوره باشد. این بنا احتمالاً توسط جلال الدین فیروز شاه ، در سال 846 هـ.ق. ساخته شده است.

حمامها و آب انبارها در شهرستان تربت جام
آب انبار لنگر تربت جام
این بنا در فاصله دویست متری غرب مزار شاه قاسم انوار ،‌واقع در روستای لنگر و 24 کیلومتری غرب تربت جام ، قرار گرفته و ظاهراً همزمان با بنای آرامگاه در دوره تیموری ساخته شده است . آب انبار لنگر بنای آجری بزرگی به عرض 18 و طول 24 و عمق آبگیر 6 متر است . ارتفاع پوشش گنبدی آن انبار از کف زمین نیز به 9 متر می‌رسد. این منبع حدود 132 متر مساحت دارد و تقریباً 2000 متر مکعب آب را در خود جای می‌دهد. در جانب شمالی و جنوبی بنا دو غرفه آجری ساخته شده که در یکی از آنها پلکان آجری برای دسترس به آب قرار دارد . پله‌ها در عمق منبع و داخل آب ادامه پیدا می‌کند تا هر قدر سطح آب پایین رود ، بتوان به آن دست یافت . غرفه دیگری که کوچکتر و تقریباً قرینه غرفه پلکان دار است ،‌برای استحکام پشت بند پوشش بنا ، ساخته شده است. احتمال دارد این بنا از ساخته‌های امیرعلی شیرنوایی ، وزیر دانشمند و خیر سلطان حسین بایقرا باشد.
آب انبار تربت شیخ جام تربت جام
این بنا مقابل در ورودی باغ و متصل به صحن شمالی مرقد شیخ جام واقع شده است . بنای اولیه آب انبار در سال 1010 هـ.ق. توسط «فیروزبن حسین» نامی ساخته شده و در دوره ناصرالدین شاه (1270 هـ.ق.) تعمیر و بازسازی شده است . (نقشه ش 110 پایین) بنا با مصالح آجر و ساروج و گل ساخته شده و دارای طرحی مستطیل شکل با درگاهی در میانه هر ضلع و پوششی گنبدی است.

قلعه ها در شهرستان تربت جام
قلعه گبری تربت جام
این قلعه بر فراز کوهی در 1 کیولمتری روستای قلعه گبری ، در جنوب باختری پل خاتون قرار دارد . این دژ بایستی از دژهای اسماعیلیه باشد . قلعه شامل تأسیسات زیست دراز مدت،‌ مانند حوض ساروجی یا سنگی و ...نیست و تنها نیاز فوری و روزمره ساکنانش را برآورده می‌کرده است
قلعه گوش لاغر تربت جام
در بیرون روستای گوش لاغر ، بر سر راه مشهد ـ صالح آباد و در 11 کیلومتری شمال باختر آن ، بر روی یک تپه سنگی قرار دارد. از این قلعه یک محوطه مستطیل شکل 150 * 100 با یک برج خراب به بلندی حدود 5 متر دیده می‌شود. سفال‌های لعابدار ، با نقش‌های کنده زیر لعاب، که در این قلعه دیده شده، دیرینگی قلعه را به سده‌های نخستین اسلامی می‌رساند، یعنی به حدود 1000 سال پیش و سده‌های سوم و چهارم هجری قمری
قلعه زورآباد تربت جام
قلعه زورآباد در کنار صالح آباد قرار دارد. این دژ از خشت و گل ساخته شده است . حصار خاوری ویران شده،‌ ولی حصار باختری پابرجاست، در هر گوشه حصار ، برجی دو سه طبقه ساخته شده است.
قلعه استادی تربت جام
در روستای استاد، در 86 کیلومتری شهر تربت جام و 23 کیلومتری جنت آباد و به فاصله چند کیلومتری باختر هریرود قرار دارد. امروز از آبادی استاد یا استای اثر برجسته‌ای دیده نمی‌شود ‌ ولی در آن محل بر فراز کوهی، قلعه‌ای نظامی و نیمه ویران و شاید از دوران صفوی وجد دارد. در پایین دست قلعه ‌بازمانده آبادی‌های دیگری دیده می‌شود، با سفال‌هایی از دوره سلجوقی و تیموری.
تپه های باستانی در شهرستان تربت جام
تپه شور قلعه تربت جام
در 300متری جنوب باختری روستای شور قلعه که در ده کیلومتری باختر پل خاتون است قرار دارد . ظاهراً تپه شور قلعه یکی از سکونت‌گاه های مردمان باستانی است که به گفته «گیرشمن» از طریق دره کشف رود خود را به درون ایران کنونی رسانیده‌اند. چون در یک جای تپه که به طور تصادفی خاک‌برداری شده لایه‌های نمایان‌گر وجود بازمانده فرهنگ پیش از تاریخ دیده می‌شود.
تپه صدرآباد تربت جام
در کناره جنوب کشف رود ، در 3 کیلومتری باختر پل خاتون قرار دارد. در کاوش‌های غر مجاز ، آجرهای سرخ رنگ 5 * 25 * 25 سانتیمتر در آن پیدا شده است . در این تپه سفال‌های بدون لعاب با نقش برجسته قالب‌زده و دارای نقش‌های نیم استوانه‌ای و باندهای عمودی برجسته هستند ، که تزیینات روی ظرف‌های نقره ساسانی را به یاد می‌اورند . این تأثیر از هنر دوران ساسانی مربوط به سده‌های نخستین اسلامی است.
تپه جهانگیرآباد تربت جام
در 7 کیلومتری جنوب خاوری پل خاتون و دو کیلومتری باختر گرماب قرار دارد. این تپه برای کشاورزی هموار شده ، ولی در نقاط بلند آن، قطعه سفال‌هایی دیده می‌شود که شبیه سفال‌های تپه صدرآباد و مربوط به سده‌های نخستین اسلامی است.
تپه طلایی تربت جام
در سه کیلومتری گوش لاغر ،‌ در کنار روستای شورستان قرار دارد. سفال‌های تپه طلایی شورستان، بیش‌تر بدون لعاب و دارای نقش‌های قالب زده و مهری هستند که این گونه سفال‌ها مربوط به سده‌های سوم تا اوایل هفتم هـ.ق. است. در باختر تپه، که خاک‌برداری شده، دیواری از خشت و گل به چشم می‌خورد و در همان محل تکه‌های آجر نیز دیده می‌شود. در میان انبوه سفال‌ها ،‌یک سفال نخودی رنگ دست ساز مربوط به پیش از تاریخ نیز به دست آمده که اگر از جای دیگر به آن جا منتقل نشده باشد، دیرینگی تپه طلایی را به پیش از تاریخ هم می‌رساند. بیش از پنجاه گونه نقش گوناگون قالبی روی سفال، چندین قطعه ظرف سفالی و یک قطعه توپی کوره سفال‌گری، یک عدد هر سالم زیبا و سفال لعاب‌دار در تپه طلایی پیدا شده‌که همگی گویای یک استقرار مدنی دراز مدت از پیش از اسلام تا سده 7 هـ.ق. ، در آن محل است.
تپه قشه توت تربت جام
در 10 کیلومتری صالح آباد و 77 کیلومتری شمال خاوری شهر تربت جام ،‌بر سر راه آن دو شهر قرار دارد. برش‌هایی که در اثر خاک‌برداری در بخش جنوبی محوطه ایجاد شده، تا ژرفای زیاد، ‌لایه‌های خاکستر و خاک سوخته به همراه سفال و استخوان را نمایان کرده است. سفال‌های قشه توت از نظر گوناگونی در فرم ، ‌نقش‌های بسیار و دیرینگی به دو دسته بزرگ پیش از تاریخ و تاریخی بخش می‌شوند. در میان انبوه سفال‌های نقش دار تپه جنوبی، قطعه‌ای از کف یک ظرف کوچک مرمری سفید و یک صافی کوچک سفالی و نیمی از یک دوک گلی نیز به‌دست آمده است. با بررسی محوطه‌های پیش از تاریخ شمال خاور و خاور ایران ‌روشن می‌شود که سفال‌های تپه قشه توت، از نظر نقش و فرم، با سفال‌های تپه‌های آنو ، در نزدیکی عشق آباد ترکمنستان ، محمد آباد مازندران، شهر سوخته سیستان، کویته پاکستان ،‌نمازگاه ، آق تپه در ترکمنستان قابل مقایسه است که در مجموع نزدیک هستند با سفال‌های طبقه دوم سیلک و از دوران کالکولیتیک. اما در جزییات،‌تأثیر پذیری بسیاری از اشیاء به دست آمده در شهر سوخته سیستان ، قابل دیدن است. از جمله قطعه‌ای از ظرف کوچک مرمری‌‌که نمونه آن ‌به فراوانی در میان آثار به دست آمده از شهر سوخته سیستان دیده می‌شود

آرامگاهها و امامزاده ها در شهرستان تربت جام
آرامگاه میر غیاث الدین تربت جام
روستای بزد در 17 کیلومتری جنوب غربی تربت جام قرار دارد. در داخل قبرستان این روستا ، بنایی است که به مقبره «میر غیاث الدین» معروف است و قبری در فضای باز و بیرونی ایوان آن جای دارد . نقشه بنا ، مربع شکل و بهابعاد 5/13 * 5/13 متر است . به نظر می‌رسد که این بنا در دوره صفوی ساخته شده و در دوره‌های بعدی تزییناتی بر آن افزوده شده باشد. این بنا احتمالاً به عنوان مسجد و نمازخانه کاربری داشته است.
آرامگاه خواجه عزیزالله تربت جام
این مقبره در یک کیلومتری جنوب شرقی مجموعه شیخ جام و در میان گورستانی قرار دارد که در نزدیکی آن ، بقایای یک ایوان باستانی واقع است . نقشه این بنا به صورت مستطیل است که ابعاد خارجی آن ، 10/13 * 17 متر و ابعاد داخلی‌اش 5/13 * 5/14 متر است . در نمای اصلی این بنا ، ایوانی با تاق آهنگ به عرض 30/5 و ارتفاع 90/7 متر وجود دارد. در اضلاع چهارگانه بنا ،‌شاه نشین‌ها و در زوایای آن، غرفه‌هایی از بطن دیوار درآورده‌اند. این بنا فاقد هر نوع تزیین است ؛ تنها تزیینات آن ، منحصر به نحوه ارائه و نمایش تویزه‌ها (یزدی بندی) و سه کنج‌ها است . داخل بنا روکشی گچی داشته است . راه ارتباط این بنا با ایوان مجاور آن ، از طریق درگاه‌هایی بوده که در ضلع جنوب غربی و داخل ایوان تعبیه شده بود و امروزه به جز درگاه داخل ایوان ،‌بقیه آن مسدود شده است. شخص مدفون در این بنا ، «خواجه زیدن الدین عزیز الله بن قطب الدین محمد زاهد بن صفی الدین محمود بن ابوالمعالی بن رضی الدین احمد بن قطب الدین محمد بن رضی الدین احمد متولی بن شهاب الدین اسماعیل بن قطب الدین محمد بن شمس الدین مطهر بن شیخ الاسلام احمد نامقی جامی » است که سلوک وی به طریقه «نقشبدنیه» و معاصر «سلطان حسین بایقرا» بوده است و در بیست و هفتم ربیع الثانی سال 902 هـ.ق. درگذشته است . تاریخ ساخت بنا نیز به نظر می‌رسد مربوط به نیمه اول قرن دهم هجری باشد.
مجموعه آرامگاهی تربت شیخ جام تربت جام
زیارتگاه احمد بن ابوالحسن شیخ احمد جامی (441-536 هـ.ق.) در شهرستان تربت جام ،‌ در میان جاده مشهد به هرات قرار دارد و مشتمل بر ده بنای تاریخی است که در اطراف یک حیاط وسیع مجتمع شده است . قبر خود شیخ ، بدون هیچ گونه بنایی ، به صورت روباز در مقابل ایوان عظیمی قرار دارد.
زیارتگاه شیخ احمد ، یکی از بزرگترین مراکز زیارتی شرق ایران است که در قرن نهم هجری به اوج شکوفایی خود رسید. مجموعه ، مشتمل بر ساختمان‌هایی است که در اضلاع غربی و شمالی حیاطی مستطیل شکل و بزرگ گرد آمده است و در قلب مجموعه ، گنبد خانه با ایوانی در جلوی آن قرار دارد. در طرفین ایوان ،‌ دو بنا به نام‌های مسجد کرمانی و گنبد سفید یا مسجد رواق ، قرار دارند.
در جبهه غربی گنبد خانه ، سراچه ؛ در سمت مشرق آن مسجد عتیق ، و در جبهه جنوبی ، مسجد جامع جدید واقع شده است که شبستان گنبددار آن با گنبد خانه مزار ، بر روی یک محور که از در ورودی مجموعه شروع می‌شود. قرار دارند . در جبهه غربی صحن بزرگ مقابل ایوان مزار ، بنایی موسوم به گنبد سبز که قسمتی از مدرسه جلال الدین فیروز شاه است ، قرار دارد. در جلوی مجموعه نیز سر در ورودی و در مقابل آن ، آب انباری واقع شده است . علاوه بر این‌ها ،‌بناهایی شامل دو خانقاه از امیر تیمور در جبهه شرقی مزار ، و مدرسه‌ای از علاء‌الدین محمد فریوندی ـ وزیر خراسان در زمان ابوسعید و طغاتیمورخان ـ و نیز مدرسه دیگری در جبهه مقابل مدرسه فیروز شاه و متصل به مسجد جامع عتیق که توسط شخصی به نام « امیر شاه ملک» ساخته شده است ، وجود دارد.
مرقد شیخ احمد جامی نامقی تربت جام
پس از آن که شیخ احمد نامقی ـ عارف مشهور ـ در سال 536 هـ.ق. درگذشت ، او را در جلوی دروازه معدآباد به خاک سپردند. قبر شیخ که امروزه در جلوی ایوان قرار گرفته ، با اجر و گچ به طول 20/5 و عرض حدود 2 و ارتفاع حدود 1 متر ساخته شده است و در کنار آن ، درخت پسته کوهی کهنسالی قرار دارد که زایران تربت شیخ ، اعتقاد خاصی بدان دارند . دو سنگ قبر افراشته سفید رنگ بر بالای سر و پایین پای مرقد وی نشانده‌اند که بر روی آن‌ها کتیبه‌هایی به خط کوفی و نستعلیق نوشته شده است و حواشی و قسمت‌های مختلف آن با گل و برگ و طرح مارپیچی و مقرنس زینت یافته است . بر گرداگرد مزار شیخ ، معجری سفید رنگ به طول 8 متر و ارتفاع 50 سانتی‌متر کشیده‌اند و به فافصله هر یک متر آن ، ستون سنگی سیاه رنگی قرار داده‌اند که تعداد آن‌ها 18 عدد است و بر روی برخی از آن‌ها که در جبهه رو به روی صحن قرار دارند ، کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق دیده می‌شود.
آرامگاه خواجه حسام تربت جام
در 18 کیلومتری شمال خاوری صالح آباد، رشته کوه کناری هریرود پهلو گشوده و دره و گذرگاهی ساخته است و برابر آن آبادی بزرگی پدید آمده و قراول‌خانه‌ای دایر بوده است و چون در سده 8 هـ.ق. خواجه حسام الدین، حسن بن علی بن محمد شافعی ابیوردی، از شاگردان ملا سعد تفتازانی در آن جا به خاک سپرده شده، از آن پس نام خواجه حسام را یافته است . آرامگاه خواجه حسام به گونه چهار طاقی بزرگ، از آجر ساخته شده و رکن الدوله ،‌والی خراسان ، که در سال 1299 هـ.ق. ، از این محل دیدن کرده است، نوشته است این چهار طاقی رو به خرابی است

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   13 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله اعجاز قرآن

مقدمه :

قرآن کتاب آلهی ، کلام
خدا و بزرگترین اعجاز جاودانه آخرین پیام اور الهی محمد بن عبدالله (ص) و عصاره و چکیده همه کتب آسمانی است .
قرآن کتابی است که غبار کهنگی و فنا هرگز نمی تواند بر صفحات نورانی آن بنشیند ، و گذشت زمان نه تنها ان را فرسوده نمی کند ، بلکه روز به روز علوم و معارف پوشیده انرا هویداتر می گرداند .
هیچ آیین و مکتبی توان مقابله با حقایق استوار و ابدی قران را ندارد . دستوراتش جامع و تا قیام رستاخیز قابل اجراست .
قران یگانه کتابی است که می تواند خواسته های جوامع بشری را در همه ابعاد عبادی ، سیاسی ، اقتصادی ، قضایی ، تربیتی ، علمی ، اخلاقی و فرهنگی و هنری به بهترین شکل در آورده سازد ، و انسان را به سوی عالی ترین مراتب رشد و کمال انسانی رهنمون شود .
قران دژ مستحکم امت اسلامی است . از این رو دشمنان اسلام در طول تاریخ همواره کوشیده اند ، با انواع دسیسه های پنهان و اشکار امت اسلامی را از تعالیم حیات بخش قرآن دور نگه داشته و این کتاب انسان ساز را مهجور و از متن جامعه اسلامی خارج و یا منزوی نمایند . ولی علیرغم تلاش مستمر انان ، این کتاب مقدس و این ودیعه بزرگ الهی همواره سر منشاء تمامی تحولات و حرکتها و قیامها بوده ودرخشش ایات روشن ان ، چشم خفاشان زمان را کور کرده است . انقلاب اسلامی ما جوشیده و برگرفته از تعالیم مقدس قرآن است ، که توسط بزرگ پرچم دار حرکت قرآنی در عصر حاضر، حضرت امام خمینی (قدس سره ) در پهنه سرزمین ایران تحقق یافته و می رود تا پیامهای انسان ساز و رهایی بخش قران را به گوش تمامی جهانیان برساند .
شایسته است ، امت اسلامی ، مخصوصاٌ نسل جوان ، این آینده سازان و سنگرداران فرهنگ قرانی ، هرچه بیشتر با این کتاب مقدس و زمینه های درخشش و تابش پرتو نورانی آیات آن را بر قلوب خود فراهم اورند .
خداوند همه مارااز پیروان شایسته قرآن قرار دهد .

ان هذا القران یهدی للتی هی اقوم و یبشر المومنین الذین یعلمون الصالحات ان لهم اجراٌ کبیرا . « سوره بنی اسرائیل آیه 19»

قرآن مردم را به استوارترین راه ، رهبری و راهنمایی می کند . کتابی است ارجمند که باطل و گمراهی در آن را ندارد و از جانب خداوند عزیز بر پیامبر گرامی اسلام (ص) نازل شده است .
پیامبر اسلام به قران اهمیت بسیار می دادند و در تعلیم و به کار بستن دستورات آن سعی وافری داشتند . مشتاق بودند که این کلام نورانی در دلهای انسانی بنشیند . و خانه دل را از اغیار دور نماید و تجلی گاه جلوه های الهی گرداند .
ایشان می فرمودند: « قلبی که ظرف قرآن باشد از عذاب خدا به دور است». همچنین «چون فتنه ها همچون پاره های شب سیاه و تار شمارادر میان گرفت به قرآن روی آورید ».
با این که قرآن را خود به دیگران تعلیم می کردند باز دوست داشتند ایات قرآن را از دیگران بشنوند . «ابن مسعود» و به نقلی «عبیده» می گوید : آن حضرت روزی به من گفت : «برمن قرآن بخوان برای تو با آنکه قرآن برتو نازل شد ؟ فرمود : دوست دارم از دیگری بشنوم».
سوره نساء را آغاز کردم و همین که به آیه «فکیف اذا جئنا من کل امه بشهید و جئنابک علی هو لاء شهیدا» رسیدم سربلند کردم ، دیدم اشک از چشمان پیامبر جاری است .
پیامبر (ص) کسانی را که در قرائت و حفظ قرآن از دیگران جلوتر بودند، بسیار گرامی می داشت . روزی جمعی را به سفری فرستاد . از آنها پرسید : «چقدر قرآن می دانید »؟
یکی که از همه جوانتر بود گفت : «من فلان و فلان و سوره بقره را می دانم».
فرمودند: بروید . امیر شما این جوان است .
گفتند : «او از همه کم سال تر است ، فرمود : اوسوره بقره را می داند ».
دو چیز را بیشتر سفارش می کردند :«یکی قرآن و دیگری اهل بیت (ع) که معلمان و مفسران و آگاهان به قرآن هستند ».
خاضعانه از خداوند بزرگ مسئلت دارم ، مارادر جهت تاسی به رسول الله (ص) و ائمه طاهرین (ع) و شناخت و عمل به دستورات مقدس قرآن یاری و هدایت فرماید .
قرآن یگانه سند جاویدان الهی است ، که می تواند بشر سرگردان را به سرچشمه زلال فرهنگ الهی رهنمون گرداند . انس با قرآن ، مقدمات حرکت و هدایت ادمی را در صراط مستقیم ، دوری از رذائل و آلودگی ها ، شکوفا شدن استعداد های عالیه روحی و ملکوتی و رسیدن به مرحله کمال انسانی را آسان می سازد .
پس شایسته است که دقیقه ای را فرو نگذاریم و از این سرچشمه پاک و گوارای الهی دل و جان خویش را سیراب نماییم .

مراحل نزول قرآن :
قرآن کریم در سلسله طولی ، سه مرحله از نزول را طی کرد تا در اختیار مردم قرار گرفت :
1- نزول در لوح محفوظ (لوح محفوظ ظرف قرآن است ).
2- نزول در بیت العزه آسمان دنیا
3- نزول تدریجی آن بوسیله جبرائیل برپیامبر اسلام (ص).

معنی لغوی وحی :
وحی در اصل به معنی اشاره سریع است و به اعتبار سرعت گفته اند : «امر وحی» یعنی کار سریع .
وحی در قرآن به معانی گوناگونی آمده است ، از جمله :
1- الهام فطری به انسان : مانند الهام خداوند به مادر موسی
2- الهام غریزی به حیوان : از فبیل الهام خداوند به زنبور در ساختن لانه خود .
3- اشاره سریع و مرموز : چنانکه خداوند در مورد زکریای پیامبر(ع) می فرماید .
4- القاء امری به فرشتگان : تا آن را فوراٌ فرمان برند .
5- سخن گفتن خداوند با انبیاء .

گرد آوری و نگارش قرآن در زمان حیات پیامبر (ص) :
پیامبر اسلام (ص) – به منظور صیانت نصوص قرآنی – علاوه بر استمداد از نیروی حافظه خود و حافظه مردم دستور داد قرآن را بنویسند و انانکه دست اندر کار نگارش قرآن بودند ، به «کتاب وحی » نامبردار بوده اند .
شمار این نویسندگان وحی به چهل و سه و یا چهل و پنج نفر بالغ می گردد که در زمان پیامبر اسلام (ص) به کتابت وحی اشتغال داشته اند .
لازم به ذکر است که پنج نفر از کاتبان وحی که عبارت بودند از : علی بن ابیطالب و زید بن ثابت و عبدالله بن مسعود و معاذ بن جبل و ابی بن کعب بیشتر افتخار حضور پیامبر را داشته اند و حضرت علی (ع) سرپرست و ناظر آنان بوده است .

گرد آوران قرآن :
کسانی که به گرد آوران قرآن در زمان رسول اکرم (ص) اقدام کرده اند عبارتند از :
علی بن ابیطالب (ع)
معاذ بن جبل
زید بن ثابت
ابی بن کعب
ابوزید ثابت بن زید بن نعمان .

نوشت ابزاری که معمولاٌ در ابتدا آیات قرآن را برآن می نوشته اند :
1- آفتاب :
در آن زمان معمولاٌ چوبهایی می ساختند که تقریباٌ پهن و صاف باشد ، و آن را جهت سوار شدن بر پشت شتران می گذاشتند . این چوبها به جهت قسمت صاف و مناسبی که داشت ، گاهی جهت نوشتن مطالب گوناگون از جمله بعضی از آیات قرآن به کار رفته است که اینگونه چوبها را آفتاب می گفته اند .
2- اکتاف :
جمع «کتف» به معنای استخوان شانه است در ان ادوار نیز گاهی این استخوانها را به گونه ای قرار می دادند که پس از خشک شدن آماده برای نوشتن باشد .
3- حریر :نوعی پارچه بوده اسن که به جهت دوامی که داشته ، ایات قرآن را روی آن می نگاشتند .
4- رق : نوعی برگ سفید یا پوست نازک و لطیفی بوده که از آن جهت کتابت قرآن استفاده می کرده اند .
5- سجل : این کلمه به معنی عهد نامه و کتیبه است که قضات صورت دعاوی و احکام شرعیه را بر آن می نوشتند .
6- صحف : این هم یک نوع برگ نازک بوده که جهت نگاشتن و نویسندگی مفید بوده و روی آن کتابت می کرده اند .
7- عسب : این لغت به معنای چوب درخت خرماست ، که دارای برگهای پهن و مناسبی بوده است و جهت کتابت آیات و موارد دیگر از ان استفاده می کرده اند .
8- قرطاس: این واژه به معنای کاغذ است . در آن ایام لوحه هایی از کاغذ وجود داشته که در نگارش آیات خدا از آنها استفاده می کرده اند . این لغت در قرآن نیز آمده است .
9- قلم : این کلمه در چهار آیه از سور قرآن بیان گشته و از آنجا که وسیله مهمی در آموزش و آموختن علوم و شناساندن هستی و جهان آفرینش است ، خداوند تبارک و تعالی آن را با اهمیت شمرده و حتی به ان سوگند خورده است و سوره ای از سور قرآن را نیز به آن اختصاص داده است .
10- مداد: این لغت نیز بیانگر نوعی نوشت ابزار است به معنی مرکب که در قرآن نیز ذکر شده است .

رسم الخط قرآن :
طرز نگارش خطوط هر زبان را رسم الخط آن زبان می گویند .
رسم الخط قران مجید مطابق قواعد زبان عربی می باشد و در صدر اسلام ، آیات قرآن را با خط کوفی می نگاشتند و در سال (310) قمری ابو علی محمد بن علی بن حسین مقله اثنی عشری ( متوفی 328) خط نسخ را ابتکار نمود و به سبب آسانی و نیکویی رواج گرفت و جایگزین خط کوفی گردید .

علامت گذاری حروف قرآن :
به گفته بیشتر مورخین اولین کسی که تمام قرآن را اعراب و حرکت گذاری کرد، ابولاسود دولی بود . وی علم صرف و نحو را از حضرت علی (ع) آموخت .
ابو حنان توحیدی گوید : علی بن ابیطالب (ع) شنید که قاری قرآنی آیات را بر غیر وجه صحیح قرائت می کند . این مطلب حضرت را ناراحت ساخت . ابولاسود دولی را فرا خواند و به او پیشنهاد فرمود که قاعده و نمونه و مقیاسی برای مردم وضع کند ، البته جهات مختلف مطلب را برای او باز و روشن نمود و زمینه کار را برایش فراهم نمود و نمونه هایی از قواعد را برای او بیان داشت .

نقطه گذاری حروف قرآن :
مشهور است که اینکار نقطه گذاری و جدانمودن حروف متشابه (مانند ب-ت-ث-....) و تشخیص آن از یکدیگر در زمان عبدالملک بن مروان پنجمین خلیفه بنی امیه صورت گرفته است . لیکن به طوری که مورخین متذکر شده اند از نقطه نظر تشابه حروف محققاٌ نقطه گذاری قبل از اسلام نیز در میان اعراب معمول بوده و محتمل است به تدریج قسمت اعظم ان از بین رفته و فراموش گردیده و هنگام بعثت رسول اکرم (ص) یکسره متروک شده باشد .
چون خواندن قرآن ، بدون نقطه مشکل بود و سبب اشتباه در قرائت می گردید . در بیمه قرن اول هجری قمری در زمان عبدالملک بن مروان نقطه گذاری حروف قران به وسیله ابوالاسود دولی انجام گرفت . و به قولی این عمل توسط «نصربن عاصم لیئی بصری » و «یحیی بن یعمر عدوانی بصری قاضی خراسان »، که از شاگردان ابوالاسود دولی بودند انجام گرفت . سپس ابو حاتم سجستانی نحوی و قاری ایرانی (متوفی 248قمری) علامت تشدید ( ّ) را وضع و ابداع کرد .

سوره های مکی و مدنی :
دوران رسالت حضرت رسول (ص) به دو بخش تقسیم می شود :
1- دوره اول : سیزده سال است که در مکه مشغول تبلیغ بودند .
2- دوره دوم : ده سال است که به مکدینه هجرت فرموده و در آن مدت دین خود را تکمیل فرمودند .
آنچه از قرآن در دوره اول نازل شد ایات و سوره های مکی نامند . خواه در خود مکه نازل شده باشد یا نه ، و آیات و سوره هایی که در عرض ده سال بعد نازل گشته مدنی نام دارند ، خواه در خود مدینه نازل گردیده اند یا در جاهای دیگر . بیشتر قرآن در مکه در عرض سیزده سال مذکور نازل شده است .
تعدادسوره های مکی 86 و سوره های مدنی 28 می باشد . که جمعاٌ114 سوره قرآن را تشکیل می دهند .

خصوصیات آیات و سوره های مکی :
1- هر سوره ای که در آن سجده وجود دارد مکی است .
2- هر سوره ای که در ان لفظ «کلا» به کار رفته است مکی است .
3- هر سوره ای که در آن «یا ایهاالناس» آمده و«یا ایها الذین امنوا» در آن دیده نمی شود مکی است ، مگر سوره حج که در اواخر آن آمده است .
4- هر سوره ای که در آن قصص انبیاء و ملل گذشته امده است جز سوره بقره – مکی است .
5- هر سوره ای که در ان داستان آدم و ابلیس دیده می شود – جز سوره بقره – مکی است .
6- هر سوره ای که با حروف مقطعه از قبیل «الم »و «الرا» و امثال آن آغاز می شود- جز دو سوره زهروان = بقره . آل عمران – مکی هستند .

خصووصیات آیات و سوره های مدنی :
1- هر سوره ای که در آن فرمان جهاد و احکام دیده می شود مدنی است .
2- سوره هایی که در آن احکام ، حدود و فرائض و حقوق ، قوانین مدنی ، اجتماعی و سیاسی گزارش شده است و به طور مفصل در آنها آمده است ، مدنی است .
3- هر سوره ای که در آنها از منافقین یادشده است مدنی است . ولی از این قاعده – سوره عنکبوت که با وجود مکی بودن این سوره یازده آیه آغاز ان مدنی است و در عین حال در این سوره از منافقین یاد شده است – مستثنی می باشد .
4- مجادله با اهل کتاب و دعوت آنها به عدم تعصب و غلو در دینشان .

معنی لغوی قرآن :
قرآن در اصل مصدر است به معنی خواندن . چنانچه در بعضی از آیات معنای مصدری مراد است مثل «ان علینا جمعه و قرانه فاذا قراناه فاتبع قرانه»
سپس قرآن علم است (اسم خاص) برای کتاب حاضر که بر حضرت رسول (ص) نازل شده است به اعتبار آنکه خواندنی است . قران کتابی است خواندنی باید آن را خواند و در معانیش دقت و تدبر نمود . بعضی ها قرآن را در اصل به معنی جمع گرفته اند که اصل (قرء) به معنی جمع است در این صورت می توانند بگویند قران یعنی جامع حقایق و فرموده های الهی . و نیز گفته اند از آن جهت قران نامیده می شود که سوره ها را جمع نموده انها را به یکدیگر می پیوندد .

معنی لغوی آیه :
این کلمه دارای معانی گوناگونی است از جمله :
1- علامت و نشانه
2- جماعت
3- امر عجیب و شگفت آور
آیه قران به تناسب هر یک از معانی فوق ، آیه نامیده شده است . از آن جهت که : الف – هر آیه ای در قرآن ، نشانه صدق و راستی اورنده ان ، و علامت عجز و ناتوانی مخالفان و حاکی از انقطاع و جدایی آن از ما قبل و ما بعد آن است .
ب- آیه از جماعتی حروف و کلمات و یا جمله ها تشکیل شده است .
ج- هر آیه در همان حد کوتاه محدود خود ، از نظر لفظ و مدلول در حد اعجاز قرار دارد و عجیب و شگفت آور است .
و در تعریف آیه می توان گفت : آیه عبارت از بخشی از حروف و یا کلمات و یا جمله هایی است که از طریق نقل و روایت حدود آن مشخص شده است .

معنی لغوی سوره :
برای این کلمه معانی گوناگونی ذکر شده از جمله :
1- برخی ان را مخفف و تسهیل یافته «سوره» و مهموز می دانند که عبارت از باقی مانده اشامیدنی در ظرف می باشد و چون سوره قران قطعه و قسمتی از آنست بدین جهت سوره اش نامیدند .
2- سوره از سور به معنی حصار و پاره شهر است . وچون سوره قران پیرامون ایاتی را احاطه کرد ، و آنها را گرد هم به صورت واحدی در آورده و نیز همچون پاره شهر بلند مرتبت و رفیع است ان را سوره می نامند .
3- سوره از سوار است که معرب « دستواره = دستبند» می باشد و چون سوره قران مانند دستوراه ای آیاتی از قران را در بر گرفته است سوره نامیده شد .
4- مقام و منزلت رفیع .
5- سوره از تسور = تصاعد و ترکیب است و از کلمه تسوروا در آیه «اذ تسورا المحراب» همین معنی اراده شده است و چون سوره های قران برروی هم قرار گرفته اند لذا انها را سوره می نامند .

نامهای قرآن :
بعضی از دانشمندان بیش از 90 نام برای قران ذکر کرده اند .
سیوطی به نقل از کتاب «البرهان» زرکشی می نویسد : قاضی شیذله پنجاه و پنج نام برای قران یاد کرده است که عبارتند از :
کتاب ، مبین ، قران ، کریم ، نور، هدی، رحمه، فرقان ، شفاء، موعظه ، ذکر ، مبارک ، مرفوعه ، علی ، حکمه ، حکیم ، حبل، مطهره ، صراط، مستقیم ، قیم ، قول ، فصل ، نبأ ، احسن الحدیث، مثانی ، متشابه ، تنزیل، روح ، وحی ، عربی، بصائر، صحف، بیان ، علم ، حق، مکرمه ، هادی، عجب، تذکره ، عروه الوثقی ، صدق، عدل ، امر، منادی، بشری ، مجید، زیور ، بشیر، نذیر، عزیز، بلاغ، قصص، کلام ، مهیمن .

اولین و آخرین سوره قرآن :
سوره «العلق» اولین سوره ای است که در غار حرا (شش کیلومتری شمال شرقی مکه ) بر پیامبر (ص) نازل شده است .
و سوره «نصر » اخرین سوره ای است که در سال یازدهم هجری در شصت و سومین سال میلاد پیامبر اکرم (ص) در حجه الوداع نازل شده است .

اولین و آخرین آیه قرآن :
اولین آیه نازل شده آیه اول سوره علق می باشد .
آخرین آیه نازل شده آیه 281 سوره بقره می باشد .

اولین کلمه قرآن که نازل شده است :
اولین کلمه ای که نازل شده است «اقراء» می باشد به معنی بخوان .

اولین و آخرین حرف قران :
(ب) اولین حرف قران است (بسم الله ....) و( سین ) آخرین حرف قران در کلمه (الناس) قراردارد .

کلمه وسط قران :
(ولیتلطف) کلمه وسط قران است و حرف (تا) در آن حرف وسط قران به حساب می آید . این کلمه در سوره کهف یعنی سوره هجدهم قران قراردارد و از جهت شمارش ، قران را نصف می کند . یعنی حرف (تا) که بعداز (یاء) واقع شده نصفه قران است .

طولانی ترین و کوتاهترین سوره قران :
سوره بقره با 286 آیه و 1621 کلمه و 25500 حرف ، طولانی ترین سوره قران می باشد . وسوره کوثر با سه ایه ، و 10 کلمه و 43 حرف ، کوتاهترین سوره قران است .

طولانی ترین و کوتاهترین آیات قران :
کوتاهترین آیه قران «مدهامتان» است که یک کلمه می باشد و در سوره الرحمن قراردارد . البته بعضی «یس» را کوتاهترین آیه قران دانسته اند .
و بلندترین ایه قران ایه 282 از سوره بقره است که بیش از 30 جمله دارد و اینگونه اغاز می شود : «یا ایها الذین امنوا اذاتداینتم .... ».

سوره هایی که بیش از یک نام دارند :
ردیف : نام سوره : نامهای دیگر
1- العلق اقراء
2- القلم ن (نون)
3- الحمد الفاتحه
السبع المثانی
ام القران
فاتحه الکتاب
الشفا ء ، ام الکتاب
الشافیه ، فاتحه القران
الوافیه ، الکافیه
الاساس ، الصلاه
الکنز
4- لهب ابی لهب ، المسد
تبت
5- التکویر کورت
6- الم نشرح الانشراح ، شرح
7- الماعون ارایت ، الدین
8- الکافرون جحد
9- الفیل الم ترکیف
10- الاخلاص التوحید ، الصمد
نسبه الرب
11- عبس السفره اعمی
12- القدر انا انزلنا
13- الشمس الناقه ، صالح
14- قریش لایلاف
15- الهمزه لمزه
16- المرسلات العرف
17- ق الباسقات
18- القمر اقتربت الساعه
19- الاعراف المص
20- الفاطر الملائکه
21- اسراء بنی اسرائیل
22- یوسف احسن القصص
23- الزمر الغرف
24- ا لمومن الغافر ، الطول
25- فصلت حم السجده ، المضابیح
26- الشوری حمعسق
27- الجاثیه الشریعه
28- النحل النعم
29- السجده المضاجع ، سجده
لقمان ، جزر ، الم
تنزیل
30- الملک المنجیه ، الرافعیه
تبارک
31- المعارج سأل سائل
32- النباء عم ، التساول
المعصرات
33- الانفطار انفطرت
34- المطففین التطفیف
35- البقره قسطاط القران
36- الممتحنه الامتحان ، الموده
37- الزلزال الزلزله
38- محمد (ص) القتال
39- الدهر الانسان ، هل اتی
الابرار
40- الطلاق النساء القصری
41- البینه البریه ، ام یکن
القیامه
42- المجادله الظهار
43- التحریم یا ایها النبی
44- الصف الحواریین ، عیسی
45- المائده العقود ، المنقذه
46- التوبه الفا ضحه ، المنقره
البحوث ، برأه
الحافره
47- النصر التودیع .

اسامی بخشهای مختلف سور قران :
گاهی چند سوره در قران دارای یک نام می باشند که در زمینه انها ، روایاتی وجود دارد . بر اساس حدیثی که از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده است قران کریم به چهار بخش تقسیم شده است . که هر یک از آنها دارای نام خاصب می باشد . رسول خدا (ص) فرمود : خداوند به جای توراه (سبع طوال) و به جای زبور (مئین) و به جای انجیل (مثانی) را به من مرحمت فرمود و با (مفصل ) امتیاز و برتری یافتم .
از این حدیث چنین استفاده می شود که هر چند سوره ای از قران دارای نامهای خاص فوق الذکر است که انها را در زیر توضیح می دهیم .

سبع طوال :
نام هفت سوره طولانی قران است که به ترتیب عبارتند از : سوره های بقره ، ال عمران ، نساء ، مائده ، انعام ، اعراف ، انفال و توبه .

مئین (مائن) :
نام سوره هایی است که با فاصله چند سوره به دنبال (سبع طوال) که در قران امده ، و هر یک از انها شامل 100 آیه یا کمتر و یا کمی بیشتر است . هفت سوره قران حائز چنین شرایطی هستند که به ترتیب عبارتند از : بنی اسرائیل ، کهف ، مریم ، طه ، انبیاء ، حج و مومنون .

مثانی :
سوره هایی که پس از مئین قرار گرفته اند زیرا این سور بعد از مئین ، و در مرتبه دوم و پس از سبع طوال قرار دارند وچون مئین به منزله مبادی است از آن جهت سوره هایی که پس از مئین قرار گرفته اند به مثانی نامبرده شدند .

مفصل :
مفصل عبارت است از همه سور کوتاه قران است که پس از مثانی قراردارند و علت نامگذاری انها به این مفصل این است که به علت کوتاهی سور بسمله های زیادی میان آیات آنها فاصله و جدایی انداخته است .

بعضی علوم قرانی :
علم تفسیر:
برای تفسیر معانی گوناگونی وجود دارد و از جمله امام فخر رازی چنین تعریف نم.ده است:«تفسیر علمی است که در آن بحث می شود از الفاظ کلام پروردگار از جهت دلالت آنها بر مراد و مقصود خداوند».
به عبارت دیگر تفسر دانشی است که در میان معانی آیات قرآن و اسباب نزول و محکم و متشابه و ناسخ و دیگر شؤون آن گفتگو می کند.

علم قرائت:
قرائت قرآن عبارت است از: ادای کلمات به گونه ای که بر پیامبر اسلام نازل گردیده است و فلسفه آن نگهداری و حفظ الفاظ قرآنی از تحریف و تبدیل می باشد و یا به عبارت دیگر علم قرائت عبارت است از طریقه خواندن قرآن مجید مطابق قرائت قرائی که سند قرائت آنان به حضرت محمد(ص) منتهی می شود و غرض و فایده آن نیکو خواندن قرآن کریم است.

علم تجوید:
علم تجوید زائیده علم قرائت بوده و عبارت است از: قواعدی که از قرائات سبعه استنباط و تدوین گردیده و از مخارج و صفات حروف و سایر دستورهای تلاوت قرآن مجید بحث می کند نخستین کسی که این علم را به ریشه تحریر درآورده (ابومزاحم موسی بن عبیدالله) است که در قرن چهارم می زیسته است
.
علم اسباب نزول:
دانشی است که عهده دار بیان و توضیح حوادث تاریخی و جریانهایی است که نزول آیات قرآنی را ایجاب کرده است.

علم آیات الاحکام:
احکام شرعی دارای منابعی است از جمله این منابع قرآن کریم است که در قالب تقریباً پانصد آیه به بیان احکام شرعی از قبیل امر و نهی و مباحث حقوقی پرداخته است. بررسی این آیات از جهات گوناگون در جهت کشف مقصود و منظور شارع مقدس علم آیات احکام را به وجود آورده است.
تأویل قرآن:
تأویل در لغت به معنی بازگردان و رجوع است و در قرآن مجید عبارت است از: ارجاع و رجوع دادن آیات متشابه به یکی از معانی که احتمال می رود و به عبارت دیگر تأویل معلوم کردن باطن آیه است. البته بعضی تفاوت چندانی از جهت معنی بین تفسیر و تأویل قائل نیستند.

فصل دوم
محتوای سوره های قران :
هر یک از سور قران حاوی مطالب و موضوعات متنوعی است که بعضی از آنها به این ترتیب می باشد:
1- محتوای سوره حمد:
این سوره به دو بخش تقسیم می شود: بخشی از حمد و ثنای خدا سخن می گوید و بخشی از نیازهای بنده.

2- محتوای سوره بقره:
بحثهایی پیرامون توحید و خداشناسی ، معاد و زندگی پس از مرگ، اعجاز قران، بحثهایی درباره یهود و منافقان تاریخ پیامبران مخصوصاً حضرت ابراهیم(ع) و حضرت موسی(ع) بحثهایی در زمینه احکام مختلف اسلامی از قبیل (نماز، روزه، جهاد، حج، تغییر قبله، ازدواج و طلاق، تجارت، دین، ریا، انفاق، قصاص، تحریم قسمتی از گوشتهای حرام، قمار، شراب و بخشی از احکام وصیت).

3- محتوای سوره آل عمران:
بحثهایی در زمینه ایمان و اسلام و استقامت در راه حمایت و گسترش اسلام، مبارزه با یهود و مسیحیت و مشرکان و پاره ای درسهای تربیتی و نفی عقاید باطل.

4- محتوای سوره نساء:
دعوت به ایمان و عدالت ذکر سرگذشت پیشینیان قانون ارث، قوانین مربوط به ازدواج، قوانین کلی برای حفظ اموال عمومی ، کنترل و نگهداری و بهسازی محیط خانواده ، حقوق وظایف افراد جامعه در برابر یکدیگر معرفی دشمنان لزوم اطاعت از رهبری تشویق مسلمانان به مبارزه و اهمیت هجرت.

5- محتوای سوره مائده:
معرفی عقائد و معارف اسلامی مساله رهبری پس از پیامبر اسلام (ص) مساله به تثلیت در مسیحیت وفای به عهد، عدالت اجتماعی، شهادت به عدل، تحریم قتل نفس با ذکر داستان فرزندان آدم (ع) هابیل و قابیل، معرفی غذاهای حلال و حرام و قسمتی از احکام وضو و تیمم.

6- محتوای سوره انعام:
مبارزه با شرک و بت پرستی، دعوت به اصول سه گانه توحید- نبوت- معاد و ذکر اعمال و کردار و بدعتهای مشرکان.

7-محتوای سوره اعراف:
ذکر مساله مبداو معاد، داستان آفرینش آدم، ذکر سرگذشت اقوام نوح و لوط و شعیب(ع) و سرگذشت بنی اسراییل و مبارزه حضرت موسی(ع) با فرعون.

8- محتوای سوره انفال:
ذکر مسایل مالی و اقتصادی اسلام از جمله: انفال و غنائم، بیان صفات و امتیازات مومنان واقعی، داستان جنگ بدر، ذکر احکام جهاد، ذکر جریان شب تاریخی هجرت پیامبر(ع) از مکه به مدینه وضع مشرکان و خرافات آنها قبل از اسلام، بیان حکم خمس، بیان برتری معنوی مسلمانان بر کفار، حکم اسیران جنگی، پیام مبارزه با منافات و راه شناخت آنان.

9- محتوای سوره توبه:
قطع رابطه با مشرکان، بیان سرنوشت منافقان و نشانه های آنان، ذکر انحراف اهل کتاب از حقیقت توحید ، بحثهای مربوط به جهاد، ستایش مجاهدان راه خدا، اشاره به زکات، بیان پرهیز از تراکم ثروت، لزوم تحصیل علم، ذکر داستان هجرت پیامبر(ع)، بیان مساله ماههای حرام، موضوع گرفتن جزیه از اقلیت های مذهبی.

10- محتوای سوره یونس:
تکیه بر مساله مبدا و معاد، مساله وحی و مقام پیامبر(ع) بیان نشانه های عظمت خداوند، ذکر زندگی پیامبران از جمله: نوح(ع)، موسی و یونس(ع)، بیان لجاجت و سرسختی بت پرستان در برابر حق.

11-محتوای سوره هود:
ذکر سرگذشت پیامبران مخصوصاً حضرت نوح، مبارزه با شرک و بت پرستی ذکر مساله معاد، دستور استقامت کردن به مؤمنان، ذکر سرگذشت هود و صالح و ابراهیم و لوط و حضرت موسی(ع) و مبارزات آنان.
12-محتوای سوره یوسف:
تمام آیات سوره جز چند آیه آخر در مورد سرگذشت جالب و شیرین و عبرت انگیز حضرت یوسف (ع) است.

13- محتوای سوره رعد:
بیان حقانیت و عظیمت قران، ذکر اسرار آفرینش آسمانها و بیان معاد، اشاره به تسبیح کردن رعد، ذکر سجده آسمانیان و زمینی ها در برابر عظمت خدا، بیان مثالهای زیبا برای شناخت حق و باطل ، ذکر وفای به عهد و صله رحم و صبر و استقامت و انفاق کردن در پنهان و آشکار و بیان سرگذشت اقوام یاغی و سرکش و تهدید کفار.

14-محتوای سوره ابراهیم :
بیان داستان قهرمان توحید حضرت ابراهیم (ع)، ذکر تاریخ انبیای گذشته مانند: حضرت نوح و موسی(ع) و قوم عاد و ثمود و بیان مساله مبداو معاد.

15- محتوای سوره حجر:
سفارش به مطالع در اسرار آفرینش، بیان مساله معاد و کیفر بدکاران ، ذکر اهمیت قران، بیان داستان آدم کشی ابلیس، اشاره به سرگذشت اقوامی چون قوم لوط و صالح و شعیب.

16- محتوای سوره نحل:
بیان پاره ای از نعمت های خداوند از قبیل باران و نور آفتاب، انواع گیاهان و میوه ها و مواد غذایی و حیواناتی که خدمتگزار انسانها هستند. اشاره پر معنی و کوتاه به زنبور عسل، ذکر دلایل توحید ، بیان معاد و تهدید مشرکان، دستور به عدل و احسان و هجرت و جهاد و نهی از فحشاء و ظلم و ستم و پیمان شکنی ، ذکر کوتاهی از حضرت ابراهیم.

17- محتوای سوره اسراء:
بیان دلایل نبوت، ذکر داستان معراج پیامبر(ع) بیان تاریخ پر ماجرای بنی اسرائیل ذکر مساله وجود حساب و کتاب در زندگی این جهان، حق شناسی بخصوص در رابطه با پدر و مادر، تحریم اسراف و تبذیر کردن و همچنین بخل و فرزندکشی (در جاهلیت بوده است) و زنا و خوردن مال یتیم و کم فروشی و تکبر و خونریزی، بیان تاثیر قران در درمان هر گونه بیماری اخلاقی و اجتماعی ، ذکر معجزه بودن قران.

18- محتوای سوره کهف:
ذکر داستان اصحاب کهف، ذکر داستان ملاقات حضر موسی و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) و بیان درسی عمیق و زیبا دراین باره، بیان ماجرای ذوالقرنین و یأجوج و مأجوج.

19-محتوای سوره مریم:
بیان سرگذشت حضرت زکریا و حضرت مریم و عیسی (ع) و ابراهیم قهرمان توحید و فرزندش اسماعیل و ادریس و پاره ای دیگر از پیامبران بزرگ الهی، بیان مباحثی از قیامت، نفی فرزند داشتن خداوند و بیان مساله شفاعت.

20 – محتوای سوره طه:
اشاره به عظمت قران و بیان صفات جلال و جمال خداوند، ذکر داستان حضرت موسی و گوساله پرستی بنی اسراییل اشاره به مساله معاد و بیان سرگذشت آدم(ع) و حوا در بهشت و هبوط آنان.
21 – محتوای سوره انبیاء:
اشاره به فرازهایی از حالات 16 تن از پیامبران بزرگ الهی که عبارتند از: حضرت موسی، هارون، ابراهین، لوط، اسحاق، یعقوب، نوح، داود، سلیمان، ایوب، اسماعیل، ادریس، ذوالکفل، ذالنون، (یونس)، زکریاو یحیی ، همچنین اشاره به توحید و پیروزی حق علیه باطل.

22- محتوای سوره حج:
ذکر آیاتی در مورد معاد و بیان دلایل آن، بررسی سرگذشت عبرت انگیز گذشتگان از جمله قوم نوح، عاد، ثمود، قوم ابراهیم و لوط، قوم شعیب و قوم موسی. بیان مباحثی در مورد مساله حج و سلیقه تاریخی آن از زمان حضرت ابراهیم و بیان مساله قربانی کردن در حج و طواف ...، تشویق به نماز و زکات و امر به معروف و نهی از منکر و بیان توکل کردن به خداوند.

23- محتوای سوره مؤمنون:
بیان اوصاف مومنان بیان خداشناسی همراه با آوردن نشانه های مختلفی از نظام شگرف آفرینش انسان و حیوانات و گیاهان، بیان سرگذشت پیامبرانی چون: نوح، هود، موسی و عیسی (ع)، بحث هایی درباره معاد .

24- محتوای سوره نور:
این سوره را می توان سوره پاکدامنی و عفت و مبارزه با آلودگیهای جنسی دانست. چرا که قسمت عمده دستوراتش بر محور پاکسازی اجتماع از طرق مختلف از آلودگیهای جنسی دور می زند .

25- محتوای سوره فرقان:
ذکر دلایل توحید و اشاره به منطق ضعیف مشرکان ذکر نشانه های عظمت خداوند مانند: روشنایی آفتاب، ظلمت و تاریکی شب، باد و باران، زنده شدن زمین، آفرینش آسمانها و زمین و خورشید و ماه و سیر منظم آنها، بیان صفات مومنان راستین.

26- محتوای سوره شعرا:
بیان عظمت قران، فرازهایی از سرگذشت هفت پیامبر بزرگ الهی که عبارتنداز: ابراهیم ، نوح، هود، صالح، لوط ، شعیب و حضرت موسی(ع) و مباحثی پیرامون شعرا.

27- محتوای سوره نمل:
اشاره به معاد، ذکر سرگذشت پنج پیامبر بزرگ الهی، بیان داستان حضرت سلیمان و ملکه سباء و سخن گفتن پرندگانی چون هدهد و حشراتی چون مورچه با آن حضرت .

28- محتوای سوره قصص:
ذکر تاریخچه بنی اسرائیل، بیان داستان قارون آن مرد ثروتمند و مستکبر که سرگذشتی چون فرعون داشت و با این تفاوت که قارون در خاک فرو رفت فرعون در آب غرق شد.

29- محتوای سوره عنکبوت:
بیان مساله امتحان شدن انسانها، ذکر وضع منافقان، ذکر گوشه هایی از مبارزات پیامبران بزرگ الهی چون: نوح ، ابراهیم، لوط، شعیب و بیان مساله توحید و ضعف و ناتوانی معبودهای ساختگی.
30- محتوای سوره روم:
پیشگویی پیروزی رومیان بر ایرانیان در جنگی که در آینده درگیر می شد، یان گوشه ای از طرز فکر و حالات افراد بی ایمان اشاره به مساله مالکیت و حق ذی القربی و نکوهش ربا خواری.

31- محتوای سوره لقمان :
اشاره به عظمت قران، ذکر قسمتی از سخنان حکمت آمیز لقمان به فرزندش بیان دلایل توحید و اشاره کوتاهی به مساله معاد و بیان علم غیب خداوند.

32- محتوای سوره سجده :
بیان عظمت قران ذکر آفرینش انسان از خاک و آب و روح الهی ، ذکر معاد و انذار و بشارت ، اشاره کوتاهی به تاریخ بنی اسرائیل.

33- محتوای سوره احزاب:
اشاره به پاره ای از خرافات دوران جاهلیت( قبل از اسلام) مانند مساله ظهار ( یک شیوه طلاق در جاهلیت بوده است ) اشاره به جنگ احزاب ، اشاره به همسران که باید در همه امور الگو باشند، اشاره به داستان زید پسر خوانده پیامبر اسلام (ع) و ذکر مساله حجاب.

34- محتوای سوره سباء:
بیان مساله توحید و نبوت و معاد ، ذکر نعمت های الهی ، بیان سرنوشت شکر گزاران و کافران، دعوت انسانها به تفکر و اندیشه و عمل صالح.

35- محتوای سوره فاطر:
بیان عظمت خداوند و مساله توحید، اشاره به مساله رهبری انبیا و مبارزه آنان با کافران ، بیان اندرز و مواعظ الهی در زمینه های مختلف .
36- محتوای سوره یس:
بیان رسالت پیامبر (ع) و قران مجید و هدف نزول آن، اشاره به رسالت بعضی از پیامبران الهی ، ذکر مباحثی درباره توحید، معاد ، و پایان جهان و بهشت و دوزخ .

37-محتوای سوره صافات :
بحثی پیرامون گروههایی از ملائکه، بیان عاقبت کافر، ذکر قسمتی از تاریخ انبیای بزرگ الهی مانند: نوح، ابراهیم ، اسحاق ، موسی و هارون، الیاس، لوط و یونس و بیان یکی از انواع شرک که عبارت باشد از اعتقاد به خویشاوندی خداوند با جن یا فرشتگان بیان پیروزی لشکر حق بر کفر و نفاق.

38- محتوای سوره ص:
ذکر مساله نبوت پیامبر ، اشاره به گوشه هایی از تاریخ پیامبران مخصوصاً : داود ، سلیمان ، ایوب بیان سرنوشت کفار، بیان آفرینش انسان و مقام والای او و سجده کردن فرشتگان برای آدم.

39- محتوای سوره زمر:
بیان توحید و معاد بیان پاداش و عذاب در قیامت، بیان اهمیت قران مجید، اشاره کوتاه به سرگذشت اقوام گذشته و ذکر مساله توبه.

40- محتوای سوره مؤمن:
طرح داستان حضرت موسی (ع) و فرعون، اشاره به مؤمن آل فرعون، دعوت پیامبر به صبر و شکیبایی و اشاره به قیامت و توحید.

41- محتوای سوره فصلت:
توجه دادن به قران اشاره به آفرینش آسمان و زمین و مراحل پیدایش کره زمین و کوهها و گیاهان و حیوانات ، اشاره به سرگذشت اقوام مغرور و سرکش گذشته از جمله قوم عاد و ثمود و اشاره کوتاهی به داستان حضرت موسی(ع).

42-محتوای سوره شوری:
اشاره به وحی و ارتباط پیامبران با خداوند بیان یک سلسله مباحث اخلاقی مانند: استقامت، توبه ، عفو و گذشت، فرونشاندند آتش خشم، دوری کردن از لجاجت و دنیا پرستی و جزع و فزع به هنگام بروز مشکلات .

43- محتوای سوره زخرف:
اشاره به اهمیت قران و نبوت پیامبر، مبارزه با تقلیدی کورکورانه، اشاره به ارزش های باطلی که حاکم بر افراد بی ایمان است بیان اندرزهای سودمند و موثر.

44- محتوای سوره دخان:
بیان عظمت قران و اینکه در شب قدر نازل شده است اشاره به سرگذشت حضرت موسی و قوم بنی اسرائیل در مقابل فرعون، اشاره به هدف آفرینش و بیهوده نبودن خلقت آسمان و زمین.

45- محتوای سوره جاثیه:
بیان عظمت قران ذکر پاره ای از ادعاهای طبیعی مسلکان و پاسخ قاطع به آنها، اشاره کوتاهی به سرنوشت بعضی اقوام گذشته چون بنی اسرائیل دعوت به عفو و گذشت در عین قاطعیت و عدم انحراف از حق، اشاره به حوادث تکان دهنده قیامت، مخصوصاً مساله نامه اعمال که تمامی کارهای انسان را بی کم وکاست دربر می گیرد.

46- محتوای سوره احقاف:
ذکر عظمت قران اشاراه به داستان قوم عاد که ساکن سرزمین احقاف بودند اشاره به عمودیت دعوت پیامبر اسلام تا آنجا که غیر از انسان ها طایفه جن را نیز شامل می شود.

47- محتوای سوره محمد(ص):
بیان مساله ایمان و کفر و مقایسه حال مؤمنان و کافران، بیان مساله جهاد، شرح حال منافقان، بررسی سرنوشت اقوام گذشته، بیان آزمایش الهی به تناسب مساله جنگ، ذکر مساله انفاق که آن نیز نوعی جهاد است و نقطه مقابل آن بخل.

48- محتوای سوره فتح:
اشاره به پیروزی اسلام و تاکید بر تحقق خواب پیامبر مبنی بر وارد شدن به مکه و انجام مناسک عمره اشاره به حوادث صلح حدیبیه و مساله بیعت رضوان اشاره به مقام پیامبر و هدف والای ایشان ، معرفی کسانی که از شرکت در جهاد معاف هستند ، اشاره به ویژگی های پیروان پیامبر و صفات مخصوص آنها.

49- محتوای سوره حجرات:
بیان آداب برخورد با پیامبر بزرگ اسلام ، اشاره به یک سلسله اصول اخلاق اجتماعی اسلام، بیان دستوراتی در زمینه چگونگی حل و فصل اختلافات داخلی که احیاناً در میان مسلمانان روی می دهد اشاره به اینکه ایمان تنها به گفتار نیست.

50- محتوای سوره ق:
تقریبا تمام آیات این سوره بر محور معاد دور میزند و مباحثی چون ثبت اعمال و اقوال، مرگ و انتقال از این جهان به جهان دیگر، حوادث قیامت و استدلال برمساله معاد را مطرح می نماید. البته در این میان به اقوام طغیانگر گذشته چون فرعون و قوم عاد و قوم لوط و قوم شعیب و تبع اشاره می کند.

51- محتوای سوره الذاریات:
بیان مساله معاد، اشاره به توحید، ذکر داستان فرشتگانی میهمان حضرت ابراهیم شدند، اشاره به داستان حضرت موسی و قوم عاد و ثمود و قوم نوح.
52- محتوای سوره طور :
اشاره به نعمت ها و مواهب الهی برای مومنان در قیامت، اشاره به نبوت پیامبر ، بیان مساله توحید و معاد ، ذکر عذابهای الهی برای کافران.
53- محتوای سوره النجم :
اشاره به تماس مستقیم پیامبر با پیک وحی ، اشاره به معراج پیامبر، بیان خرافات مشرکان در مورد بتها، بازگذاشتن راه توبه، ذکر اقوام گذشته مانند: قوم عاد و ثمود و نوح و لوط.

54- محتوای سوره قمر:
بیان نزدیکی قیامت و موضوع شق القمر اشاره به قوم سرکش نوح و مساله طوفان، ذکر داستان قوم عاد و ثمود و مخالفانشان با حضرت صالح و مساله ناقه(شتر) اشاره به قوم لوط و سخنی کوتاه در مورد مومن آل فرعون.

55- محتوای سوره الرحمن:
اشاره به نعمت های خداوند ، اشاره به چگونگی خلقت جن و انسان ، بیان نشانهای خداوند در زمین وآسمان ، ذکر نعمتهای ابدی جهان آخرت و عذابهای دردناک مشرکان و کافران.

56- محتوای سوره واقعه:
بیان نشانه های ظهور قیامت و گروه بندی انسانها ذکر مقامات مقربین و اصحاب یمین و انواع مواهب الهی برای انها ذکر اصحاب شمال و مجازاتهای دردناک آنها در دوزخ بیان حالت احتضار و انتقال از این جهان.

57- محتوای سوره حدید:
بیان توحید وصفات خداوند که حدود 27 صفت از صفات الهی در آن امده است . اشاره به عظمت قران ذکر انفاق در راه خدا اشاره به عدالت اجتماعی که از اهداف مهم انبیا است مذمت و نکوهش رهبانیت و انزوای اجتماعی .

58- محتولی سوره مجادله:
اشاره به حکم ظهار بیان دستورهایی درآداب مجالست از جمله منع کردن از نجوی (در گوشی حرف زدن) بحث در مورد منافقان و دعوت به حزب الله.

59- محتوای سوره حشر:
اشاره به تسبیح کردن عمومی موجودات در برابر خداوند اشاره به ماجرای درگیری مسلمانان با یهودیان پیمان شکن مدینه و اشاره به منافقان مدینه و بیان جمال و جلال خدا و اسما حسنی .

60- محتوای سوره ممتحنه:
بیان مساله (حب فی الله) و (بغض فی الله) و نهی از طرح دوستی با مشرکان و اشاره به زنان مهاجر و آزمایش و امتحان آنها.
61- محتوای سوره صف:
دعوت به هماهنگی گفتار و کردار و پرهیز از سخن گفتن بدون علل کردن ، دعوت به جهاد، اشاره به پیمان شکنی بنی اسرائیل و بشارت عیسی به آمدن پیامبر ، تضمین پیروزی اسلام بر همه ادیان، اشاره به زندگی حواریین حضرت عیسی.
62 محتوای سوره جمعه:
بیان توحید و هدف بعثت پیامبر ، ذکر مساله معاد، اشاره به برنامه سازنده نماز جمعه و بعضی خصوصیات این عبادت بزرگ، اشاره به تسبیح عمومی موجودات ، دستور موکد برای انجام نماز جمعه و تعطیل کسب و کار برای شرکت در آن .

63- محتوای سوره منافقین:
محور اصلی این سوره منافقان است که شامل مشانه های آنان، بر حذر داشتن مومنان از توطئه های آنان می باشد و همچنین توصیه به انفاق در راه خدا و غافل نشدن از ذکر او.

64- محتوای سوره تغابن:
بیان توحید و صفات وافعال خداوند، اشاره به اینکه روز قیامت روز مغبون شدن گروهی و برنده شدن گروه دیگر است دستور به اطاعت از خدا و پیامبر و دعوت به انفاق کردن.

65- محتوای سوره طلاق:
بیان احکام مربوط به طلاق و اشاره هایی به مبدا و معاد و نبوت پیامبر و بشارت و انذار.

66- محتوای سوره تحریم:
اشاره به موضوع مربوط به پیامبر با بعضی از همسرانش ، دستور به مراقبت در امر تعلیم و تربیت خانواده و اشاره به توبه و جهاد، اشاره به دو تن از زنان صالح یعنی حضرت مریم و همسر فرعون و دو نفر از زنان ناصالح مانند همسر نوح و لوط.
67- محتوای سوره ملک:
اشاره به صفات خدا و نظام شگفت خلقت، خصوصاً آفرینش آسمانها و ستارگان و زمین و پرندگان و آبهای جاری و آفرینش گوش و چشم .

68- محتوای سوره قلم:
ذکر قسمتی از صفات پیامبر مخصوصا اخلاق بر جسته ایشان و بیان قسمتی از صفات زشت دشمنان و بیان عظمت قران و اشاره به قیامت.

69- محتوای سوره الحاقه:
بیان مساله مربوط به قیامت که سه نام از نامهای قیامت یعنی «حاقه، قارعه، واقعه» را در این سوره ذکر فرمود است . اشاره به سرنوشت اقوام گذشته مخصوصا عاد، ثمود ، فرعون، اشاره به عظمت قران و پیامبر.
70- محتوای سوره معارج:
بیان خصوصیات قیامت ذکر پاره ای از صفات انسانهای خوب و بد، به عذاب شدن یکی از منکران پیامبر.
71- محتوای سوره نوح:
این سوره سرگذشت حضرت نوح را بیان می کند.
72- محتوای سوره جن:
مباحث این سوره عمدتا درباره موجود ناپیدایی بنام جن می باشد که به ایمان آوردن آنها به پیامبر و خضوع آنها در برابر قران و اعتقادشان به معاد و اینکه دارای گروهی مومن و گروهی کافر هستند اشاره شده است.

73-محتوای سوره مزمل:
دعوت پیامبر به قیام شبانه روزی برای عبادت و تلاوت قران و اشاره به معاد، اشاره به حضرت موسی، دعوت به نماز و زکات و انفاق در راه خدا.

74- محتوای سوره مدثر:
دعوت پیامبر به قیام و ابلاغ آشکار پیام الهی و صبر و استقامت تاکید بر امر قیامت ازطریق سوگندهای مکرر و اشاره به ارتباط سرنوشت هر انسانی با اعمال او.

75- محتوای سوره قیامت:
مباحث این سوره بر محور قیامت و معاد دور میزند از جمله بیان حوادث عجیب و هوا انگیز که در پایان این جهان و آغاز قیامت روی می دهد و لحظات پر اضطراب مرگ و انتقال از این جهان به جهان دیگر.

76- محتوای سوره انسان:
اشاره به آفرینش انسان اشاره به همین قران بیان حاکمیت مشیت و خواست الهی در عین مختار بودن انسان.

77- محتوای سوره مرسلات:
بیشترین مطلبی که در این سوره طرح شده است مسائل مربوط به قیامت است.

78- محتوای سوره نباء:
طرح حادثه بزرگ قیامت در قالب سوال اشاره به قدرت خدا در آسمان و زمین و اشاره به نعمت های الهی برای نیکوکاران و عذابهای دردناک برای طغیانگران و کافران.

79- محتوای سوره النازعات:
این سوره بر محور مسائل مربوط به معاد دور می زند و اشاره هم به داستان حضرت موسی و سرنوشت فرعون می نماید و اینکه هیچکس غیز از خدا از تاریخ وقوع روز قیامت باخبر نیست.

80- محتوی سوره عبس:
طرح مسئله معاد اشاره به کسی که در برابر مرد نابینای حقیقت جو برخورد مناسبی نداشت بیان و ارزش و اهمیت قران.
81- محتوای سوره تکویر:
بیان مسئله قیامت و دگرگونی عظیم در پایان این جهان اشاره به عظمت قران.
82- محتوای سوره انفطار:
این سوره نیز بر محور مساله مربوط به قیامت دور می زند و انسان را به نعمت های خداوند و فرشتگانی که مامور ثبت اعمال انسانها هستند توجه می دهد.
83- محتوای سوره مطففین:
اشاره به کم فروشان و تهدید انان اشاره به سرنوشت بدکاران در روز قیامت و نعمت های عظیم الهی برای نیکوکاران.

84- محتوای سوره انشقاق:
این سوره نیز عموما به مساله معاد اشاره دارد و حوادث هولناک روز قیامت را بیان می کند.

85- محتوای سوره بروج:
اشاره به اصحاب اخدود اشاره به داستان فرعون و ثمود و اقوام گردنکش و طغیانگری که نابود شدند بیان عظمت قران و اهمیت آن.

86- محتوای سره طارق:
اشاره به مساله معاد وبیان اهمیت و ارزش و عظمت قران مجید.

87- محتوای سوره اعلی:
اشاره به دستورات الهی به پیامبر در زمینه تسبیح پروردگار و ادای رسالت اشاره به مومنان خاضع و کافران شقی و ذکر عوا

دانلود مقاله مد

واژه ی مد (Fashion) معمولا به نوعی روش متداول ابزار یا نمایش اتلاق می شود که اغلب نوع خاصی از مد شخصی می باشد که همه ی انواع را شامل می شود.
در دائره المعارف داین رو به روی کلمه Fashion یا مد نوشته شده: وقتی تعدادی از مردم که فرهنگ خاصی دارند شروع به پوشیدن نوعی لباس جدید یا متفاوت می کنند، مد جدیدی آغاز می شود.
بعد مردمی که آنها را دوست دارند یا به آنها احترام می گذارند لباس های به همان شکل می پوشند.
اما آیا در عالم واقع طور است؟ ما واقعاً از چه کسانی تقلید می کنیم و مفهوم هر پوشش تازه ای را می دانیم؟ فروشنده ای می گفت: کافیست یک لباس عجیب و غریب بپوشی و ده دقیقه توی پاساژ بگردی. فردا می بینی که همان لباس مد می شود تقلید محض بدون درک شرایط و خاستگاه.
پدید آمدن لباس امری تصادفی یا خواستی فردی نبوده است. لباس بر مبنای تفکرات و نیاز های اقلیمی، مادی و معنوی اقوام به وجود آمد و آینه تمام از تاریخ زندگی بشر شد و در طی قرون و اعصار، در سرزمینهای گوناگون شکل گرفت و تحول یافت و نظم و هماهنگی لباس دوران باستان، در قرون وسطی جای خود را به شکل و ظاهری شکوهمند داد.
به این نیازها، طراحان و دوزندگان لباس پاسخ گفتند، آنها با بهره گیری از گرایش مردم به تنوع طلبی و نوجویی. با استفاده از جریانهایی چون جنگ، بحرانهای اقتصادی، تحولات فرهنگی و سیاسی، طرحهای تازه ای را ارائه دادند و بر خلاف سده های پیشین که نو آوریهای خود را در کسوت مانکنهای چوبی و مومی لباس بر تن، به نمایش می گذاشتند.
اکنون به یاری رسانه های گروهی چون سینما و تلویزیون و نشریات مد که بردی کاملاً جهانی دارند، مورد پذیرش همگان قرار می دهند.
دیگر کمتر ملتی را می توان یافت که در حیطه تمدن امروز قرار گرفته باشد و باز بتواند لباس سنتی احیانا دست و پا گیر خود را کاملاً حفظ کند.
چرا که لباس امروز خاص مردمان امروز است. مردمانی که زمان در زندگی اجتماعیشان عنصری است تعیین کننده و این نکته ای است که طراحان لباس نیز به آن توجه دارند. لباسهای بر تن راحتند، سریع پوشیده می شوند، اغلب پارچه های قابل شستشو دارند، دست و پا گیر نیستند، جنبه های زیبایی و هنر در آنها رعایت می شود. و از همه مهمتر با بودجه های متفاوت نیز امکان دستیابی به آنها وجود دارد.
از آنجا که پوشیده لباس ضرورت است، هر کس این دین را نسبت به خویش احساس می کند که ظاهر خود را به خوشآیند ترین شکل ممکن به جهانیان عرضه کند، بنابر این لباس باید رنگ و طراحی هنرمندانه و زیبا داشته و هم آهنگ با شرایط محیط و باب روز باشد.
1 – 4 ) رشته ها (شاخه های) مد :
مدها پدیده های روانشناختی اجتماع هستند که در بسیاری از رشته های فعالیتها و افکار انسانی عادی به نظر می رساند. صعود و سقوط (رواچ و رکود) مدها، به خصوص در زمینه های زیر آزمایش و مستند شده است :
معماری، طراحی (دکوراسیون)، طراحی محوطه و ...
هنر صنایع دستی
فرم بدن، لباس های معمولی و رسمی، لوازم آرایشی، زینت آلات و ...
رقص و موسیقی
اشکال مختلف آدرس، اصطلاح و سایر گونه های سخن گفتن (گفتگو)
اقتصاد :
تفریحات و بازیها و سرگرمی ها
ورزشها و سایر وقت گذرانیها
1 – 5 ) مد و تنوع در پوشاک :
عادت به تغییر مداوم سبک پوشیدن لباس، که امروزه جهانگیر شده است، شخصاً روشی غربی است. گر چه علائمی از قبل وجود دارد ولی می توان آن را به وضوح به اواسط قرن چهاردهم نسبت داد.
مد غرب به لحاظ قدمت، در رابطه با تمدنهای بزرگ جهان تفاوت دارد. مسافران غربی در سالهای اولیه ی پیدایش مد، که به ایران، ترکیه و ژاپن یا چین سفر کرده اند، بارها خاطر نشان می کنند که مد در این کشورها تغییر نکرده و ناظران این فرهنگ ها بر این عقیده هستند که مد غربی که به نظر می رسد باعث بی ثباتی و فقدان نظم در فرهنگ است. تاثیر قابل ملاحظه ای نداشته است. اما متاسفانه امروزه این فرهنگ، روز به روز کمرنگتر شده و روبه نابودی است لباس ممکن است که در یک جامعه بر اساس سن، طبقه اجتماعی، نژاد، شغل و منطقه ی جغرافیایی و یا در طول زمان به طور مشخص تغییر کند.
مثلاً اگر فرد سالخورده ای طبق مد جوان لباس بپوشد، ممکن است که هم از نظر جوانان و هم از دید افراد مسن تر. مسخره به نظر برسد.
لغت Fashinista یا قربانی مد به کسی گفته می شود که برده وار از مد های رایج پیروی می کند. انسان می تواند سیستم نمایش مدهای مختلف را به عنوان زبان مد که ترکیبی از مدهای مختلف بوده و از دستور زبان مد استفاده می کند، پیروی کند.
1 . 6 ) مدل (model):
مدل کسی است که کارهای هنری، مد و یا محصولات دیگر و تبلیغات را به معرض نمایش می گذارد.
مدل بودن (modeling) از سایر انواع نمایش ها از قبیل بازیگری، رقص، نمایش های تقلیدی و پانتومیم متمایز می باشد.
ظاهر شدن در یک فیلم سینمایی و یا یک نمایشنامه بدون توجه به ماهیت نقش عمدتاً امکان ناپذیر است: بنابراین مدل ها نیز مجبورند احساس یا هیجان خود را در عکس هایشان ابراز کنند.
مدل ها چند نوع هستند که شامل مدلهای نمایش مد لباس، مدلهای زیبائی، مدلهای تناسب اندام، مدلهای هنرهای زیبا و ...!
1 . 6 . 1 ) مدلهای نمایش لباس 2 (Fashion models):
این مدلها اصولاً برای ارائه (نمایش) لباس، زیور آلات و لوازم آرایش بکار گرفته می شوند.
- دو نوع مدل در زمینه ی مد لباس وجود دارد:
1 ) مدلهای مد جدید High Fashion
2 ) مدلهای تجاری Commericical
1 ) مدلهای مد جدید یا مدل های درجه یک، شکلی هندسی از نمایش مد می باشد.
عکاسی در حالات خاص هنری، به این صورت که از مدل عکس می گیرند در حالتی که شکل لباس به نمایش گذاشته شود.
مدل از چهره و اندام خود برای نشان دادن هیجانهای مورد نظر استفاده می کند که این نوع مدل شدن در کارهایی نظیر کلکسیون ها و مجلاتی که در اختیار طراحان مد قرار می گیرد به کار می رود.
طراحان پوشاک به طور سنتی مجموعه ها یا کلکسیون های خود را در یک خود را در یک نمایش مد سالیانه برای خریداران، صنایع مد لباس (تولید لباس مطابق مد) و عامه مردم به معرض نمایش می گذارند به این صورت که مدل های نمایش لباس به روی سکوی مخصوص (cat walk) راه می روند (run away) و پوشاک را به نمایش می گذارند.
2 ) مدل های تجاری (Commericial Modeling):
دارای پرستیژ کمتری نسبت به high fashion و یا haute caulure مدل لباس های تک و خاص می باشد.
مدل تجاری اشکال مختلفی درد. مثل: مدل برای کاتالوگ، لوازم آرایش، نقاشی تجاری، محصولات مختلف و..
مدلهای تجاری (بازرگانی) یا مجله ای از نظر بلندی قد و وزن در مقایسه ا مدلهای نمایش لباس تفاوت دارند و دارای هیکل درشتری می باشد.
مدلهای تجاری نقاشی، نمایش دهنده ی محصولات پوشاک در بیل بردها، اتوبوسها، مجلات و روزنامه ها می باشند.
1 . 7 ) سکوی نمایش مد (گربه رو) (cat walk):
واژه ی سکوی مد یا گریه رو که اصطلاحاً به سکوی باریکی گفته می شود که دو ساختمان مجاور را به هم متصل می کند. در سالنهای نمایش مد به سکوی باریک و معمولا بالاتر از سطح کف اتاق گفته می شود که مدلها برای عرضه لباس و زیور آلات در طی نمایش مد از آن استفاده می کنند.
اگر این سکو بلند تر از سطح زمین نباشد، از واژه ی (گذرگاه) (Run way) استفاده می شود که بیشتر در نمایشهای مد تلویزیون به کار برده می شود.
بنابراین به طور کلی :
سکوی مد: نامی کلی برای هر نوع سکوی باریک است که در ارتفاع بالاتر از سطح کف قرار گرفته و روی آن راه می روند.
در سایر رشته ها:
- در تایر: به راه باریکی گفته می شود که برای امور فنی پشت صحنه وی آن راه می روند.
- در شهرسازی: به پل عابر پیاده ی باز یا حاشیه ای که بر بالای یک خیابان یا بزرگراه، راه آهن و یا رودخانه ساخته می شود.
- در شکار: راهی که اجازه می دهد توپچی سریعاً به تفنگ دسترسی پیدا کند.

1 . 8 ) پوشاک (clothing):
پوشاک به معنی وسیع کلمه یعنی پوشش هایی برای اندام و همچنین پوشش هایی برای دستها (دستکش)، پاها (جوراب)، کفش و سر (کلاه). تقریباً تمام مردم دنیا لباس می پوشند که با عناوین لباس، جامه، تن پوش و پوشاک نامیده می شود.
پوشاک بدن آسیب پذیر انسان را از شدت گرما و سرما و سایر عوامل محیطی حفظ می کند هر تکه لباس مفهوم اجتماعی و یا فرهنگی خاصی را دارد.
کاربرد عملی پوشاک محافظت کردن از بدن انسان در مقابل خطرات موجود در محیط شامل: هوا از نور شدید آفتاب، گرما و سرمای شدید و بارندگی، حشرات، مواد شیمیایی زیان آور اسلحه و تماس با مواد و اجسام ساینده و برنده و سایر مخاطرات می باشد.
پیامهای اجتماعی ارسالی از طریق نوع لباس، زیور آلات و سایر تزئینات می تواند بیانگر شان و جایگاه اجتماعی، شغل (حرفه) و وابستگی قوی و دینی و غیره باشد.
پوشش های دینی ممکن است که به عنوان حالتی خاص از پوشش حرفه ای محسوب شود.
این لباسها گاه فقط در ضمن اجرای مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گیرد. که ممکن است همه روزه به عنوان نشانه ای از یک جایگاه دینی خاص مورد استفاده قرار گیرد. پاکیزگی لباسهای دینی در ادیان مشرق زمین مثل هند و بودائی یکی از مهمترین موضوعاتی است که معرف یا شان دهنده پاکی و خلوص می باشد.
همچنین بیشتر ورزشها و فعالیتهای فیزیکی (بدنی) به دلیل راحتی، قابلیت اجرایی فعالیت و امنیت مستلزم پوشیدن لباس بخصوص می باشد. لباسهای معمولی ورزشی شامل شلوار کوتاه، تی شرت، لباسهای مشخص نشانه دار و لباسهای خاص مربیان می باشد.
لباس های خاص شامل لباسهای تر، مثل لباس شنا، شیرجه و موج سواری و ...
1 . 8 . 1 ) مواد لباس (جنس لباسها):
لباسها اغلب از نخ، کتان، پشم و کنف ابریشم و یا الیاف ترکیبی از قبیل پونیستر و نایلون ساخته می شوند.
1 . 9 ) مد، تبلیغات، فروش:
یک دوره های بود که صحبت از تهاجم فرهنگی و غیر بزدگی و .. نقل محافل کار شناسی و عامیانه ما ایرانی ها بود و مردم به مظاهر این بحث ها خیلی حساس و متعجبانه نگاه می کردند که بارزترین و نمایان ترین بخش این تهاجم پوشش و لباس مردم کوچه و خیابان بود و هر روز یک مد جدید و یک رنگ جدید مثل قارچ تو خیابان ها سبز می شد و همه از هم می پرسیدند اینها از کجا می آید.
یکی می گفت ماهواره، یکی می گفت از آزادی، یکی می گفت از ... به هر حال مدها به تدریج جزء لاینفک پوشش مرد و زن ایرانی شد. و حالا اگر کسی لباس های غیر از این سبک و سیاقها را بپوشد و بیاید بیرون مردم به چشم تعجب به آن نگاه می کنند؟ تغییر ذائقه فرهنگی یعنی همین، پدر بزرگ های ما وقتی نوشابه خوردن ما را می بینند با تعجب می گویند : پسرم این دروغ خودمان هم چه اشکالی داره که این مایع شیمیایی بد مزه و گاز دار را می خوری ولی آن بیچاره نمی داند که ذائقه قبول کرده که نوشابه هم یک نوشیدنی گورا است خصوصاً اگر خارجکی هم باشه.
اینها همه نشان می دهد که ما انسانها در یک دوره چند ساله که می تواند از ده سال تا صد سال باشد 180 درجه تغییر رویه در آداب و رسوم و فرهنگ و ... بدهیم، پوشاک هم از این قاعده مستثنی نیست.
پوشاک سنتی که اصلاً حرفش را نزن... همین پوشاک یک دهه پیش هم الان دیگر طالب ندارد و به نظر مسخره می آید، بعضی وقت ها که به عکس های جوانیهای پدرم نگاه می کنم، با خودم می گویم اون وقتها آنها چه جور روشون می شد با این شلوار های گله گشاد و با آن پیراهنهای یقه آنچنانی بیایند بیرون و تازه پز بدهن که ما رو مد هستیم.
می بینید اینها همه به ما اشاره می کنند و با زبان بی زبانی می گویند که با پا پوشاک از هر جنسی که باشه فرق نمی کنه، تریکو. پارچه ای، کنفی. تترون سال به سال نیاز به تغییر دارد.
نه این که ما مصرف کننده ها صبح که بلند می شویم این تغییر سبک را می خواهیم. بلکه از بیرون و توسط شرکتهایی که دیگر الان برای خودشان غولهای بین المللی هستند به ما الزامو وحی می شود.
یک دفعه پیچ تلویزیون را که باز می کنیم می بینیم فلان هنر پیشه محبوب ما در ایران یا خارج از ایران لباس با سبک جدید پوشیده. و از آنجائی که ما خود آن شخص را خیلی دوست داریم و همیشه آروزمان رسیدن به آن شخصیت خیالی است.
برای این که یک کمی نزدیک بشویم فردا تقاضای لباس آن طوری در بازار اوچ می گیرد و البته از خودش شناسی ما، تولید کننده محترم از قبل پیش بینی این تقاضا را کرده و عین همان لباس تو بازار است چطوری؟
خیلی راحت اونی که تولید کننده است برای گسترش بازارش یا خودش خالق سبک می شود و یا به سرعت با کنجکاوی و دو تا مسافرت خارج می فهمد که ای دل غافل مد هفته دیگر فلان سبک است بلافاصله شروع می کند به تولید و به محض شروع تبلیغات در رسانه های مجاز و غیره جنس تولید شده را می ریزد تو بازار. خدا برکت بده چه سودی! ...
لذا به نظر اینجانب که کوچک همه شما هستم تبلیغات و مد سازی و ایجاد تنوع در سبک پوشش، موتور محرک پوشاک و صنعت پوشاک است و اگر نباشد پوشاک فروش ها باید یک فکر دیگری بکند همان طور که ما شاهدیم خیلی ها که مفهوم بالا را نگرفتند به راحتی غافله را باختند و از دور گردونه خارج شدند.
مردم ما ب برکت رسانه ها و ارتباطات گسترده با خارج از مرز ها با بیرون بیشتر از گذشته در ارتباط و تبادل نظر هستند و به این واسطه تقاضاهایی وجود دارد که بعضا تا تولید کننده داخلی ما متوجه آنها بشود.
چینی ها آن طرف دنیا متوجه شدند و با تیتراژ وسیع روزانه بازار کردند. بله چینی و محصولات این کشور که اژدها زرد نام گرفته الان دیگر در هر بازاری که وارد بشوی وجود دارد و بعضی و تنها ما ها فکر می کنیم که داریم در چین زندگی می کنیم.
البته به مدد مسئولین عالی رتبه مملکتی درها آنقدر باز شده که دیگر یک سری شرکتها، آیتم های تبلیغاتی خودشان را به چنین و ما چین سفارش می دهند. چرا که نه. فرق قیمت خیلی زیاد و کیفیت قابل قبول، طرح های زیبا و درها باز و ..
سود سرشار ..ما هنوز عضو WTO نشده شرایط محیطی حاکم بر مملکتمان کم از منطقه آزاد و یا کشور هایی که عضو هستند ندارد.
فقط فرق موضوع این است که خارجی ها می توانند راحت جنس به ما بفروشند و عوارض کم پرداخت کنند. ولی صادر کننده پوشاک ما باید برای حضور در بازار مثل آلمان جدا از همه تا برابریها در هزینه های مستقیم و غیر مستقیم تولید . حدود 12 درصد هم گمرکی بیشتر از دیگر کشورهای عضو و یا متحد بدهد.
لذا اگر ما دیدیم که یک شرکتی دارد در ایران با این شرایط تا همگون و پز نویسان داخلی پوشاکی به قلب اروپا یعنی آلمان صادر می کند باید خیلی قدرش را بدانیم. بعضی اون شرکت دارد با ترکیه و چین و ... که رقبای محصولات خودش در مملکت خودش هستند در اروپا رقابت می کند.
بگذریم بحث ما تبلیغات و مد و ... بود. مد سازی، الگو سازی مانند هر چیز وارداتی دیگری اگر بومی نشود و اگر مورد توجه کارشناسی قرار نگیرد. اگر اصلاً نیازش احساس نشود پس باید منتظر هجوم خارجی ها باشیم. چرا که نه؟ آنها تقاضا را رو هوا می زنند و ما هنوز خوانیم. اگر ما سازنده کامپیوتر نیستیم. پس باید همه چیز این تکنولوژی خارجی باشد. حتی سخت می شود به مردم اجبار کرد با پا نگوئید کامپیوتر... بگوئید رایانه !!!
پس توجه می کنید که بر خورد انفعالی در دنیای امروز یعنی حاکمیت فعالان. هر چه آنها بگوئید درسته و لاغیر. ما اگر در داخل مملکت خودموی دنبال الگو سازی و مد و طرح ایرانی نباشیم.
انواع مُد از نظر فرهنگ دینی
مد و مدگرایی، نه ارزش است و نه ضدارزش و گرایش به مُد نیز هم می تواند مثبت و اخلاقی باشد و هم منفی و غیراخلاقی. از آن جا که در فرهنگ دینی ما هرگونه پدیده جدید، با معیارها و ارزش های دینی مبین اسلام سنجیده و پذیرفته می شود، اگر گونه ای از مد، با هنجارها و ارزش های دینی جامعه مغایر باشد، ضدارزش به شمار می رود. به عنوان مثال: مدهایی که از فرهنگ بیگانه و الگوهای ساخته و هدایت شده غرب سرزمین های غیرمسلمان تقلید می شوند، از این دسته اند که البته هدف سازندگان آنها تخریب ارزش ها و سنت های دینی جامعه است. در مقابل، اگر مدها با هنجارها و ارزش های ملی - مذهبی کشور هماهنگ و همخوان باشند، نه تنها ضدارزش نیستند، بلکه ارزش مند و تحسین برانگیز هم هستند. این نوع مُدها در ابتدا بر اساس علاقه و انتخاب خود مردم پدید می آید. سپس به صورت عادت برای آنها در می آید و هر اندازه با باورهای سنتی، فرهنگی و دینی جامعه هم سویی داشته باشد، سریع تر جای خود را میان فرهنگ مردم باز می کند و به یک نماد فرهنگی تبدیل می شود. برای مثال، چادر مشکی، ابتدا در جامعه به صورت مُد رواج پیدا کرد و پس از اندک زمانی با پذیرش عمومی، به یک نماد ارزشمند فرهنگی تبدیل و ماندگار شد. شاید در اصطلاح مدیست ها هیچ گاه دِمُده* (the mode) نشود.
مدگرایی: تنوع طلبی یا خودنمایی
ابروهای تیغ زده، موهای سیخ‌سیخی، شلوارهای تنگی که تا دیروز آنقدر گشاد بود که به زور با کمربند بسته می‌شد. بلوزهای تنگ با مارک‌ها و شکل‌های عجیب. مانتوهایی که هیچ شباهتی به مانتو ندارند. شال‌های رنگی که فقط قسمت وسط سر را می‌پوشاند و آرایش‌های غلیظ و آن چنانی. مد روش و طریقه‌ای موقتی است که بر اساس ذوق و سلیقه افراد یک جامعه شکل می‌گیرد و سبک زندگی افراد را تنظیم می‌کند. 

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  27  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله آبهای زیر زمینی

آلودگی آبهای زیر زمینی تقریباً ناشی از فعالیتهای انسان است. در مناطقی که تراکم جهت زیاد و انسان استفاده می کند از خشکی، آبهای زیر زمینی خیلی آسیب پذیرند. تقریباًهر عملی که موجب تغییرات شیمیایی با هدر رفتن آب باشد ممکن است روی محیط زیست تأثیر بگذارد. زمانی که آبهای زیر زمینی آلوده شدند، از بین بردن آلودگی مشکل و هزینه زیادی دارد. برای جلوگیری از آلودگی، باید بفهمیم که چگونه آبهای سطحی و زیرزمینی با هم در ارتباط اند. آبهای سطحی و زیر زمینی به طور مستقیم با هم ارتباط دارند. در صورت وجود یک منبع سالم در مجاورت یک منبع آلوده، احتمال آلودگی آب بسیار زیاد است که منجر به آلودگی آبهای زیر زمینی می شود.
شبیه به خواص شیمیایی، فیزیکی و بیولوژی آلاینده، آلاینده می تواند منتشر کند آلودگی در محیط های دیگر به وسیله جریان های آبخیزه ( بعضی از آلاینده ها به خاطر خواص فیزیکی و شیمیایی، همیشه از جریان آبخیزها پیروی نمی کنند)
هم آب و هم آلاینده ها جاری می شوند در جهت پستی و بلندی زمین از مناطق اشباع شده به مناطق خالی. خاکهایی که دارای خلل و فرج و نفوذ پذیر هستند تمایل دارند به انتقال آب و آلاینده های مختلف با سرعت شیبی به داخل یک آبخیز. زمانی که آبهای زیر زمینی به طور آهسته جابجا می شوند: آلاینده ها وارد آبهای زیر زمینی می شوند. به خاطر همین جابجایی آهسته، آلاینده ها تمایل دارند که اثراتشان را به طور غلیظ و به شکل یک توده پر در آبهای زیر زمینی به جا بگذارد. ( شکل شمارۀ 1). این جریان در امتداد مسیر مشابهی از آبهای زیر زمینی جاری می شود. اندازه و سرعتع توده بستگی به مقدار و نوع آلاینده دارد. آبهای زیر زمینی و آلاینده ها می توانند به سرعت از میان صخره ها عبور کنند. این صخره ها موجب به وجود آمدن یک مشکل غیر عادی در کنترل آلاینده می شود به خاطر اینکه صخره ها به طور گسترده دارای فضای مختلفی هستند و پیروی نمی کنند از خطوط تراز سطح منطقه یا شیبهیدرولیکی زمینی آلاینده هایی که به آبهای زیر زمینی نفوذ کرده اند ممکن است به چاه های اطراف برسند که آب بعضی از این چاه ها قابل آشامیدن است. آلاینده هایی که درآبهای سطحی وجود دارند می توانند به آلودگی آبهای زیرزمینی کمک کنند. معمولاً بزرگترین تفاوت بین یک منبع آلاینده و آبهای زیرزمینی آن پدیده های طبیعی خواهند بود که باعث افزایش غلظت آلاینده است. پدیده هایی مانند آسایش، روپگال شدگی ممکن است قرار بگیرند در لایه هایی از خاک در منطقه اشباع نشده و سبب کاهش غلظت آلاینده قبل از آنکه به آبهای زیر زمینی وارد شود آلاینده هایی که بدون عبور از مناطق اشباع شده و به طور مستقیم وارد آبهای زیر زمینی می شوند غلظت کمتری نسبت به دیگر آلاینده ها دارند به هر حال به دلیل اینکه آبهای زیر زمینی به آهستگی جابجا می شوند آلاینده های ورودی به این آبها معمولاً غلظت کمتری نسبت به آب های سطحی دارند.
منابع آلودگی آبهای زیر زمینی
منابع آلودگی ممکن است طبیعی، فعالیتهای انسان، اقامت، تجاری، صنعت و یا فعالیتهای کشاورزی باشد. آلاینده ها از راه های مختلفی می توانند وارد آبهای زیر زمینی شوند از جمله در اثر فعالیت هایی در سطح زمین مانند سرازیر شدن آبهای صنایع یا از طریق سیستم های ذخیره بنزین در زیرزمین و یا از طریفپق سازه های زیرزمینی مانند چاه ها.
منابع طبیعی:
بعضی از مواد در خاک وجود دارندکه ممکن است حل شوند در آبهای زیر زمینی مانند آهکی، منگنز، آرسنیک و ...... بعضی از این مواد تولید رنگ، بو ،مزه در آب می کنند. آبهای آشامیدنی که غلظت غیر قابل قبولی از این مواد را دارند استفاده نمی شوند به عنوان آب آشامیدنی یا مصارف خانگی مگر اینکه تصفیه شوند.
آلودگی آبهای زمینی:
دفع غلط و نامناسب فاضلابهای زیان آور و پر خطر فاضلابها و گندابهای خطرناک و مضّر همواره می باید به روش درست و صحیح دفع گردند، بدین معنی که باید گفت توسط گروه جهت دفع نمودن فاضلاب های خطرناک و یا از طریق سیستم شهری جمع آوری فاضلاب و در زبانهای مشخص این امر صورت گیرد. خیلی از مواد شیمیایی نباید به داخل سیستم فاضلاب خانگی ریخته شوند که اینها شامل مجموعه های روغن( مثلاً روغن موتور یا روغن پخت و پز)، مواد شیمیایی مربوط به چمن ،گیاه و باغ، رنگها و حلال ها و رقیق کننده های رنگ، داروهای ضد عفونی کننده و مواد گندزدا داروها، مواد شیمیایی مربوط به ظهور عکس و مواد شیمیایی مربوط به استخرهای شنا می باشد. و به نحوی مشابه خیلی از مواد بکار رفته در فرایندهای صنعتی نباید در فاضلاب محل کار ریخته شوند، زیرا آنها ممکن است بداخل یک منبع آب آشامیدنی راه یافته و آنرا آلوده سازند. شرکتها می باید آموزش دهند پرسنل خود را جهت استفاده صحیح از آب و نیز دفع و امحاء تمام مواد شیمیایی که در محل کار مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع خیلی مختلف و مقادیر زیاد از موا د شیمیایی در مکان های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، اهمیت دفع صحیح فاضلابهای آبها را بویژه به لحاظ رعایت سلامت آبهای زیر زمینی را بیشتر می کند رها کردن و ریختن و نشت از محصولات نفتی و شیمیایی ذخیره شده: تانکهای ذخیره سطحی روی زمین و نیز مخازن زیر زمینی ذخیره، عمدتاً و عموماً استفاده می شوند. برای ذخیره سازی محصولات نفتی و سایر مواد شیمیایی بطور مثال خیلی از منازل و مجموعه های آپارتمانی، مخازن ذخیرۀ نفت زیر زمینی دارند. خیلی از این شرکت های تجاری و کارخانجات و نیز مجموعه های شهری و بخشهای عمومی، دارای تانکها و منابع ذخیرۀ گازوئیل، نفت، روغن موتور، یا مواد شیمیایی بوده و آنها را در محل های خود نگهداری می کنند. صنایع از مخازن دخیره استفاده م یکنند تا مواد شیمیایی مورد مصرف در فرایندهای صنعتی را نگهداری نموده و یا اینکه کند. آبها و فاضلابها و مواد دفعی خطرناک را نگهداری می کنند تا توسط یک حمل کنندۀ مجاز جهت احجأ به محل های دیگر حمل گردند. تقریباً 4 میلیون تانک و منبع ذخیرل زیر زمینی در ایالات متحدۀ آمریکا وجود دارد و در طی سالها، مواد محتوای خیلی از این تانکها و مخازن نشست داده و بداخل محط نفوذ کرده اند. اگر یک مخزن زیر زمینی نگهداری مواد شیمیایی و نفتی دارای نشست و سوراخ بوده و این نشست گسترش یابد، که عمدتاً رخ می دهد برای تانکها بدلیل فرسودگی و پوسیدن و زنگ زدن، محتویاتش انتقال می یابد از طریق خاک و به آبهای تحت الارضی( زیر زمینی) می رسد. مخازن یکه استاندارد های ایالتی و فدرال را برای سیستمهای جدید و به روز شده دریافت می کنند، احتمال کمتری وجود دارد که دچار مشکل شوند امّا نیز آنها کاملاً محفوظ از نشتی و طوراخ شدگی نیستند. رها کردن تانکهای زیر زمینی به حال خود و عدم خارج نمودن آنها پس از عدم استفاده، مشکل دیگری است زیرا امکان این تانکها، اغلب ناشناخته باقی خواهد ماند. تانکهای ذخیره سطح زمین نیز می توانند یک خطر بالقوه برای آبهای زیر زمینی محسوب گردند و این در صورتی است که طوراخ شده و نشستی در آنها رخ دهد و به نحو مناسب و مقتضی در محل خود آب بندی نشده باشند، نگهداری مواد شیمیایی بنحو نامناسب و غیر صحیح، نگهداری درهم و برهم و حمل غیر اصولی آنها و نیز کیفیت نا مرغوب حمل کننده های این مواد می تواند مخاطرۀ بزرگی برای آبهای زمینی محسوب شود. کامیونهای حمل کنندۀ سوخت و قطارهای حمل مواد شیمیایی و نفتی نیز مخاطرت بزرگ دیگری برای محبت نگهداری و آبهای زیر زمینی محسوب می شوند. هر سال تقریباً 16000 مورد نشست مواد شیمیایی از تانکرهای حمل سوخت، قطارها و تانکهای ذخیرۀ، رخ میدهد و شناسایی آنها اغلب در مواقعی است که مواد موجود در آنها، بداخل زمین انتقال یافته است. در مکان رخ دادن یک حادثۀ نشستی، مواد شیمیایی، اغلب با آب رقیق و آبکی شده و آنگاه بداخل خاک نفوذ کرده و احتمال الودگی آبهای زمینی را افزایش می یابد. آلوده شدن خاک از طریق هزاران مورد آلودگی ناشی از نشت کانالهای فاضلاب و حوضچه ها و چکه و پر شدن خاک در مراکز صنعتی یا شهری در کشور صورت می گیرد. مواد شیمیایی که می باید دفع گردند در فاضلابهای مخصوص، بداخل فاضلاب شهری راه یافته و از آن طریق خا را نیز آلوده می نمایند و علاوه بر این امر، وضعیت سیستم فاضلاب خانگی نیز تنظیم نبوده و چکه بداخل خاک صورت می گیرد. بدلیل چکه، مواد شیمیایی بداخل آبهای زمینی نفوذ می کنند و این امر بوسیلۀ بارندگیها و نزولات آسمانی و نیز جریانهای آبهای سطحی نظیر رودخانه ها، صورت می گیرد. حوضچه ها و کانالهای حرکتی مواد لازم است که وضعیت سفالی یا خطوط ساخته شده از مواد مصنوعی داشته و موادی که بواسطه شستشو از خاک می گذرند را بتوسط سیستم های جمع آوری، جمع آوری نمده و بدینوسیله، خاک را محافظت نمایند و در نتیجه آبهای زمینی نیز از آلودگی حفظ گردند. اگر چه بیشتر کانالها و حوضچه های مربوط به نگهداری و حرکت مواد شیمیایی و نفتی، چنین حفاظ هایی را ندارند. بیشتر کانالهای قدیم، عمدتاً مُشرف به سفره ها و حوزه های آب زیر زمینی و یا نزدیک به آبهای سطحی در جاهائیکه امکان انتقال و نشست و نفوذ به خاک وجود دارد اخداث شده اند و اگر چه این آبها کم عمق می باشند، لیکن به پتانسیل رساندن مواد الاینده به آبهای زیر زمینی را دارند. کانالهای حمل مواد چنانچه بنحو مقتضی پوشش داده نشوند می توانند به آلوده نمودن آبهای زمینی و خاکهای اطراف خود ادامه دهند و این پوشش دادن باید با مواد مناسب عایق بندی که مانع از نفوذ و بسط مواد شیمیایی و نفتی می شود صورت گیرد.
 آبگیریهای سطحی و ظاهری:
آبگیرهای سطحی، مرتبط هستند با تالابها و استخرهای سطحی کم عمق و مردابهایی که بتوسط صنایع و سیستم های فاضلاب شهری برای ذخیره سازی و تحت عمل قرار دادن( جهت خنثی سازی شیمیایی) و امحأ فاضلاب های مایع مورد استفاده قرار می گیرند. در حدود 180000 تالاب و برکه و استخر مسطحی در ایالات متحدۀ آمریکا وجود دارد. همانند حوضچه های عمل نگهداری مواد نفتی و شیمیایی، امکانات جدید و تجهیزات برای حوضچه های سطحی مورد نیاز است تا خطوط ارتباطی و حوضچه ها را عایق بندی نمایند، لیکن حتی گاهی اوقات، همین تجهیزات نیز ممکن است نشست بدهند.
 مجاهای فاضلاب رو و گندابراها و خطوط لوله:
مجراهای فاضلاب و لوله های ارتباطی گاهی اوقات، دچار نشست سیالات میگردند و این نشست به خاک های اطراف و دوربُر آنها و آبهای زمینی صورت می گیرد. فاضلاب ها مشتمل هستند بر مواد آلی، نمک های غیر آلی، مواد سنگین، باکتریها، ویروسها و نیتروژن. سایر خطوط لوله که مواد شیمیایی و نفت در درون آنها جاری است نیز منبع نشست شناخته شده اند، بویژه مواد در داخل آنها در جریان بوده و حالت خورنده و موجب زنگ و خوردگی می شوند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   22 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله مقایسه خمیردهی پخت کرافت سه گونه کاج، صنوبر، کاه گندم

- کلیات
مقدمه
صنعت کاغذسازی با تلفیق هنر، تجربه و تکنولوژی نوین از ماده‌ای همچون چوب یا دیگر مواد لیگنو سلولزی، ماده‌ای با خواص متفاوت به نام کاغذ که یکی از کالاهای مهم و استراتژیک موردنیاز انسان‌هاست را تولید می‌کند.
اهمیت کاغذ و فرآورده‌های کاغذی در زندگی نوین بر همگان آشکار است. هیچ فرآوردة صنعتی دیگری نقشی این چنین برجسته در زندگی انسان ندارد. به طوری که امروزه مصرف کاغذ به عنوان شاخصی از میزان پیشرفت فرهنگی و اجتماعی جوامع مختلف مطرح می‌گردد.
از نقطه نظر تاریخی اولین بار کاغذ با استفاده از الیاف غیرچوبی ساخته شده، ولی با توسعة سریع و رشد روزافزون این صنعت بر استفاده از ماده اولیة ‌چوبی تمرکز یافت. در حال حاضر حجم گستردة ارتباطات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و تبادل اطلاعات سبب افزایش مصرف کاغذ و محصولات کاغذی نیز خواهد شد. لذا در چند دهة‌ اخیر اغلب کشورها سعی در کاشت درختان پهن برگ و سوزنی برگ سریع‌الرشد داشته‌اند. زیرا از رشد بیشتری برخوردار بوده و نتیجتاً سن بهره‌برداری آنها کوتاهتر خواهد بود.
همچنین کشورهایی وجود دارند که به علت نداشتن منابع طبیعی و جنگل کافی برای استفاده از آنها سعی و کوشش خود را بر استفاده از منابع الیاف سلولز غیرچوبی و سایر منابع، مانند کاغذ باطله متمرکز کرده‌اند. البته هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه، فشار فزاینده‌ای در جهت استفاده از مواد خام جایگزین و مشابه برای تهیه خمیر و کاغذ هم به لحاظ زیست محیطی و هم به لحاظ موجودی مواد اولیه وجود دارد.
اگر چه منابع سلولزی غیرچوبی سهم اندکی در کل تولید دارند، ولی نرخ رشد قابل توجه 93/3% آنها در مقایسه با 73/2% برای منابع چوبی در سالهای 1971 تا 1986 نشان دهندة‌ علاقمندی زیاد به استفاده از منابع غیرچوبی می‌باشد.
جدول شماره 1- سهم منابع مختلف سلولزی در سال 1986 و نرخ رشد منابع غیرچوبی در سالهای 86-1971
نوع ماده اولیه درصد تولید از کل تولید درصد نرخ رشد
غیرچوبی 38/5 93/3
چوب 9/68 37/2
کاغذ باطله 53/2
Atchison (1987)

تاریخچه کاغذسازی در جهان
در مورد تاریخ پیدایش کاغذ، نویسندگانی چند نوشته‌اند که دو قرن پیش از میلاد مسیح برای نخستین بار توسط چینی‌ها ساخته شده است، هر چند که در بعضی از منابع مصریها را در این امر پیشگام می‌دانند که از نوعی نی، کاغذی بنام پاپیروس تهیه می‌کردند.
نخستین کاغذسازی واقعی در حدود سال 100 میلادی در چین و با استفاده از سوسپانسیونی از الیاف خیزران یاتوت عملی شد.
در سال 750 میلادی اعراب که سمرقند را در میان گرفته بودند مورد حمله چینی‌ها قرار گرفتند که پس از شکست خوردن از اعراب توسط اسرای آنها، رموز ساخت کاغذ بدست اعراب افتاد و بدین ترتیب به کشورهای وابسته و زیر نفوذ اعراب راه یافت. در این باب گفته شده است که کاغذ را ابتدا از آسیا به یونان برده‌اند.
از نوشته‌های تاریخی چنین بر می‌آید که ابتدا از کتان جهت کاغذسازی استفاده میشد. رفته رفته تکه پارچه و کهنه جای کتان را گرفته و بر اثر افزایش روزافزون مصرف کاغذ، هر گونه گیاه غیرچوبی نیز مورد استفاده قرار گرفت، تا آنجایی که از خود پنبه نیز در این صنعت استفاده گردید.
کاغذسازی در اروپا ابتدا در شهر «مور» واقع در اسپانیا مصادف با نیمه سده دوازدهم آغاز گردید و توسط این کشور به فرانسه و انگلستان نیز راه پیدا کرد. در ایتالیا نیز صنعت کاغذسازی با پیروزی اعراب در جزیره سیسیل رواج یافت و در سال 1276 این کشور به ساخت بهترین نوع کاغذ معروف شد و بین سالهای 1294- 1293 نخستین کارخانه در شهر فابریانو (Faberiano) شروع به کار کرد و پیشرفت کاغذسازی در سده پانزدهم به جنوب آلمان نیز کشیده شد.
در آمریکا نخستین بار کارخانه کاغذسازی به سال 1690 با همکاری یک چاپخانه دار آمریکایی و یک کاغذ ساز آلمانی بنیانگذاری شد.

روند مصرف خمیر کاغذ
روند مصرف خمیر کاغذ مانند روند مصرف سایر محصولات چوبی و کاغذی در طی دوره 80-1970 رو به افزایش بوده و تنها در طول بحران اقتصادی سال 1975 نسبت به سال قبل کاهش یافته است. طی این دوره مصرف خمیر کاغذ با 24 درصد افزایش از 102 میلیون تن در سال 1970 به 126 میلیون تن در سال 1980 افزایش یافت.
از آنجا که خمیر کاغذ ماده اصلی و اولیه تهیه کاغذ و کارتن در جهان است که آنها نیز به نوبه خود توسط عواملی نظیر وضعیت اقتصادی کشورهای مصرف‌کننده عمده و کارتن، کمیت و کیفیت جمعیت در این کشورها و استفاده از سایر خمیرهای غیرچوبی در تولید کاغذ و کارتن تعیین می‌گردند، لذا میزان مصرف و تولیدکاغذ می‌تواند معرف تکنولوژی وضعیت اقتصادی و کلاً پیشرفت یک کشور باشد.
روند مصرف کاغذ و کارتن در جهان
مصرف کاغذ و کارتن در جهان نیز روندی رو به افزایش داشته و در طی دوره 80-1970 مصرف این گروه از محصولات کاغذ با 35 درصد افزایش از 127 میلیون تن در سال 1970 به 170 میلیون تن در سال 1980 بالغ گردیده است. بعبارت دیگر متوسط رشد مصرف کاغذ و کارتن در جهان طی این مدت 5/3% در سال بوده است که علیرغم این رشد چشمگیر، نسبت به نرخ رشد مصرف در دهه‌های گذشته کاهش یافته است.
از آنجا که مصرف کاغذ علاوه بر سطح تولید و درآمد نسبت به عواملی از قبیل جمعیت، درصد افراد باسواد در جمعیت جهان و فرهنگ کشورها حساسیت دارد عواملی اجتماعی و فرهنگی نیز همراه با عوامل اقتصادی در مصرف این گروه از محصولات کاغذی نقش مهمی ایفا می‌نماید. از این رو مصرف کاغذ و کارتن تنها بر اثر بحران شدید اقتصادی در سال 1975 مشابه خمیر کاغذ کاهش یافته است.
مصرف سرانه کاغذ و کارتن نیز از 35 کیلوگرم برای هر نفر در سال 1970 به 39 کیلوگرم در سال 1979 و 2/42 کیلوگرم در سال 1986 افزایش یافته است. البته این مقدار بطور متوسط بیان شده، چرا که در بعضی از کشورها مثل آمریکا مصرف سرانه حتی به 6/282 کیلوگرم در سال 1986 می‌رسد، در صورتی که در افغانستان به 3/0 کیلوگرم برای هر نفر بالغ می‌شود.
تاریخچه تولید کاغذ در ایران
احداث یک کارخانه کاغذسازی در ایران پیش از آغاز جنگ دوم جهانی موردنظر بوده است. در سال 1317 شرکتی در اصفهان برای برآوردن این مهم، سرمایه‌گذاری کرده ولی چون بررسی و مطالعه کافی نداشت و این کار مصادف با جنگ جهانی دوم بوده لذا به نتیجه نرسید. پس از جنگ با همکاری بانک ملی ایران و یک سرمایه‌دار آمریکایی سعی شد کارخانه‌ای در ورامین احداث شود که در 26 بهمن 1326 آنرا به ثبت رسانیدند ولی بدنبال ملی شدن نفت، انگلستان که یک طرف قرارداد بود از فرستادن تجهیزات لازم خودداری کرد و ماشین‌آلاتی را هم که قبلاً فرستاده بود بعلت فرسودگی غیرقابل استفاده بود، لذا دوباره این صنعت در ایران با شکست مواجه شد. سرانجام بدنبال بررسیها و تلاشهای بعضی از ارگانها و اشخاص، دستور ساخت اولین کارخانه مدرن تولید خمیر کاغذ و کارتن در سال 1343 توسط مقامات وقت صادر و در سال 1349 کارخانه مذبور تحت عنوان کارخانه کاغذ پارس نامگذاری و افتتاح شد. این کارخانه با استفاده از تفاله نیشکر کار می‌کرد و ظرفیت نهایی آن صد هزار تن در سال پیش‌بینی گردید.
کارخانه چوکا، کارخانه دیگری است که جهت استفاده از چوب پهن برگان شمال با ظرفیت اسمی صدو پنجاه هزار تن در سال افتتاح شد. در این راستا می‌توان از کارخانجات کاغذسازی نوظهور، شرکت نوعدوست که به تولید پوشک بچه و نواربهداشتی با خمیر حاصل از لینتر پنبه می‌پردازد و کارخانه ایران پاپیروس که به تولید کاغذ ضخیم و دوبلکس با استفاده از کاغذ باطله مشغول است نام برد.
در حال حاضر نیز کارخانه‌جاتی چند در شرف بهره‌برداری و تأسیس در ایران دارد که از ذکر آنها صرفنظر می‌شود.

صنوبر
- خواص عمومی چوب
صنوبر از جمله درختان سریع‌الرشدی است که در گروه پهن برگان پراکنده آوند می‌باشد. چوب صنوبر سبک بوده و با داشتن جرم ویژه کمتر از 5/0 گرم بر سانتیمتر مکعب در گروه پهن برگان خیلی سبک طبقه‌بندی می‌شود و الیاف آن کم و بیش طویل می‌باشد. از نظر درجه سختی نیز در گروه چوبهای خیلی نرم قرار می‌گیرد و همین امر باعث می‌شود که کار کردن با آن راحت بوده و خوب پرداخت شود. از نظر تحمل در برابر نیروها (کیفیت مکانیکی) در حد متوسط است. چوب فاقد بو و طعم بوده ودارای رنگ روشن است. برون چوب کرم رنگ و درون چوب قهوه‌ای کمرنگ خاکستری است که اختلاط آنها تدریجی است.
- خواص اکولوژیک
این درختان نورپسند بوده و حتی تحمل سایه‌های ملایم جانبی را هم ندارند. خاکهای خوب و مرطوب و عمیق را دوست دارند. خاک مخلوط با کمی رس برای آنها مناسب است. طغیانهای موقت زمستانی را تحمل می‌کنند. اما به طور کلی به خاک اسیدی و آب راکد حساسیت زیادی نشان می‌دهند. این درختان در دره‌ها و بستر رودخانه‌ها می‌روید. به طور خودرو با بیدها زندگی می‌کنند و با بذرهای سبک و رشد زیادی که دارند می‌توانند به نقاط دوری پراکنده شده و به آسانی در زمین‌های جدید مستقر گردند.
با این اوصاف چون به نور آفتاب احتیاج زیادی دارند در رقابت با سایر درختان مقاومت نموده، به آسانی از بین می‌روند.
- خواص آناتومیکی
حفرات آوندی در چوب تبریزی به طور مجزا و یا به هم چسبیده به تعداد 2، 3 و 4 در جهت شعاعی دیده می‌شوند، بسیار فراوان و به طور منظم با قطر یکسان در پهنای دایره سالیانه پراکنده‌اند. اشعه چوبی هم شکل و متعدد، تقریبا 14 شعاع در هر میلی‌متر دیده می‌شود.
پارانشیم‌ها پراکنده و در پایان دایره وجود دارند. عناصر آوندی در مقطع شعاعی دارای دریچه منفرد هستند و منافذ بین آوندی فراوان و درشت است و بافت فیبری منحصرا از فیبر تراکئید تشکیل شده است. فیبرها دارای غشایی نازک به قطر 25 تا 20 میکرون هستند. متوسط طول پره‌های چوبی 220 میکرون و متوسط پهنای پره‌های چوبی 15 میکرون و تعداد متوسط پره‌های چوبی در میلی‌متر مربع 12 است.
- خواص شیمیایی و خمیردهی
برای به دست آوردن یک کیلوگرم خمیر کاغذ 2/2 کیلوگرم چوب صنوبر با پوست لازم است. معمولا برای تهیه خمیر کاغذ از چوب صنوبر به صورت سفید و براق و بالا بردن نیروی کششی آن، آن را با خمیر کاغذ سوزنی برگان مخلوط می‌کنند. چوب صنوبر دارای فیبرهای بلند و سفید است و نیاز زیادی به مواد سفیدکننده ندارد. مقدار سلولز در برخی از صنوبرها از 50% نیز متجاوز است.
جدول شماره 2- میانگین میزان ترکیبات شیمیایی چوب صنوبر دلتوئیدس
سن سلولز لیگنین مواد استخراجی خاکستر
4 32/51 46/23 41/2 6/0
6 84/52 03/22 53/2 55/0
12 78/52 35/23 85/2 27/0
فخریان، عباس و همکاران (1377)
- امتیازات استفاده از صنوبر در صنایع کاغذسازی:
الف- چوب صنوبر سفید است و نیازی به مواد سفیدکننده ندارد و مقدار سلولز در بعضی از آنها از 50% تجاوز می‌کند.
ب- چوب صنوبر دارای فیبرهای نسبتاً بلند است و ابعاد الیاف به ویژه طول الیاف و ضخامت دیواره سلولی از خصوصیات مهم الیاف در فرآیندهای تهیه خمیر کاغذ می‌باشد. به طور کلی زیاد شدن طول الیاف درپهن برگان باعث بهبود خواص مقاومتی کاغذ حاصله می‌گردد. طول الیاف از لحاظ مقاومت کاغذ در مقابل پاره شدن تأثیر بسیار زیادی دارد. وجود الیاف طویل‌تر سبب تشکیل پیوندهای بیشتری در خمیر شده و باعث می‌شود که نیروهای کششی در الیاف به مقاومت به پاره شدن برسد و طول الیاف روی تشکیل کاغذ نیز تأثیر می‌گذارد. الیاف صنوبر با طولی در حدود 6/950 در رده الیاف با طول متوسط طبقه‌بندی می‌شود با توجه به این که در محدوده 1600-900 میکرون واقع است پس نتیجه‌گیری می‌شود چوب صنوبر جهت کاغذسازی از طول مناسب برخوردار است.
ج- با توجه به کمبودی که در کشورمان در صنعت چوب داریم استفاده از این گونه‌های سریع‌الرشد در صنعت باعث می‌شود که ما تا حدی مشکل کمبود چوب را برطرف کنیم.
د- گونه صنوبر دلتوئیدس از امریکا وارد ایران شده است که نسبت به گونه‌های دیگر صنوبر برای کاغذسازی مناسب‌تر است.
ذ- افزایش تعداد اتصالات الیاف، پخش نور و کاغذ را افزایش می‌دهد.
ر- خواص فیزیکی کاغذ مانند دانسیته، شفافیت، ماتی، انعکاس نور و خواص مکانیکی آن مانند مقاومت کششی مقاومت به ترکیدن و مقاومت به پاره شدن که در موارد زیادی نقش تعیین کننده‌ای در کاربرد کاغذ دارند عمدتا تحت تأثیر ساختمان شبکه الیاف قرار دارند. الیاف صنوبر دارای طول بلند و قدرت درهم رفتگی خوبی می‌باشد.
ز- با افزایش انتقال بین الیاف، مقاومتهای مکانیکی کاغذ افزایش یافته و ماتی کاغذ کاهش می‌یابد.
کاج:
- مشخصات عمومی کاج الدریکا:
یکی از گونه‌های سوزنی برگ که در اقصی نقاط ایران به طور طبیعی و دست کاشت وجود دارد و سازگاری خوبی از خود نشان داده است، کاج الدریکا می‌باشد.
رویشگاه طبیعی این گونه در یک نقطة محدود و مجزای جغرافیایی درجنوب کوه‌های قفقاز و با عرض و طول جغرافیایی 41 درجه شمالی و 45 درجه شرقی قرار دارد.
ارتفاع این درخت 20-15 متر است. تنة آن مستقیم و گاهی کج است. پوست تنة آن قهوه‌ای متمایل به خاکستری روشن می‌باشد و در قسمتهای مسن، ترک‌دار بوده و بزرگ قهوه‌ای متمایل به قرمز در می‌آید. برگ‌ها دائمی و چند ساله بوده که دارای یک رگبرگ ساده می‌باشد و هر جفت برگ داخل غلافی قرار گرفته‌اند، که به طور متناوب روی ساقه قرار دارند. برگها با طول 16-15 سانتیمتر به رنگ سبز می‌باشند.
- خواص آناتومیکی:
با افزایش دوایر سالیانه طول تراکئیدها از مغز به پوست افزایش می‌یابد و نیز با افزایش ارتفاع از سطح زمین، افزایش می‌یابد.
کلاً با حرکت از مغز به پوست، طول الیاف چوب بهاره و تابستانه و میانگین طول الیاف (تابستانه و بهاره) و ضخامت دیواره الیاف چوب بهاره و چوب تابستانه و میانگین ضخامت دیواره الیاف (تابستانه و بهاره) با افزایش ارتفاع از سطح زمین افزایش می‌یابد.
همچنین با افزایش فاصله از مغز، طول الیاف چوب بهاره کاهش، و طول الیاف چوب تابستانه افزایش می‌یابد. ضخامت دیوارة الیاف چوب بهاره و چوب تابستانه و میانگین ضخامت دیواره الیاف کاهش می‌یابد.
البته باید توجه داشت که الیاف چوب بهاره، بلندتر از الیاف چوب تابستانه می‌باشند، که این مطلب به سریع‌الرشد بودن بهاره نسبت به چوب تابستانه برمی‌گردد (مسعودرضا حبیبی، 1370)
کلا کاج الدریکا به خاطر داشتن عریض‌ترین حلقه‌های رویش و بالاترین مقدار چوب ثانویه، مناسب‌ترین گونه برای کاغذسازی می‌باشد.
- ترکیبات شیمیایی
مقدار ترکیبات کاج الدریکا به شرح زیر می‌باشد (یعقوب زاده – 1355)
- سلولزها و پنتوزانها به ترتیب 11/53% و 99/9%
- لیگنین 30%
- مواد استخراجی 82/1%
- خاکستر 3/0%
کاه گندم
- ساختمان فیزیکی و خصوصیات شیمیایی:
ساقه‌های کاه غلات، مستقیم و قابل ارتجاع هستند و معمولا ساختمان لوله‌ای دارند به جز برآمدگی میان بندها یا فاصله بین دو اندام ساقه‌آی که مانند دسته‌های آوندی مجتمع شده گرد هم واقع شده‌اند و بهم پیچیده‌اند و یک حائل قوی را بین دو بند ساقه بوجود آورده‌اند. قسمت بالای ساقه تا جایی که چسبیده به محل رویش است، محور ساقه نامیده می‌شود. برگ‌ها از قسمت بندها شروع شده و قسمت غلاف مانندی به طرف بالای ساقه تشکیل می‌دهند و انتهای آن، قسمت پهن برگ را شکل می‌دهند. به طور کلی گیاه شامل قسمتهایی مانند: پوسته، غلاف برگ، تیغه،‌ پوشینه‌ها، کرک‌ها و محور ساقه می‌باشد. کاه معمولا شش بند داردو تا حدود 5/0 الی 5/1 متر بسته به شرایط آب و هوا و ساختمان خاک و خصوصیات ژنتیک رشد می‌کنند. طول میان‌بندها معمولا از پایین به بالای (به طرف رأس) ساقه افزایش می‌یابد.
فیبرها که عمدتا در میان بندها واقعند، بخش عمده‌ای از منابع تأمین کنندة‌ فیبر در تهیه خمیر هستند. به همراه الیاف، سلول‌های اپیدرمی، صفحات کوچک، سلولهای مضرس و سلول‌های مارپیچی وجود دارند که از نظر اندازه خیلی کوچک بوده و خصوصیات الیافی ندارند ]14[.
Rydholm‌ (1965) اظهار می‌دارد که کاه گندم شامل 50% الیاف اسکلرانشیمی و چوبی، 30% پارانشیم، 15% اپیدرم و 5% آوند می‌باشد.
از نظر خواص شیمیایی طبق جدول زیر کاه نسبت به چوب دارای مقدار سلولز کمتری است ولی مقدار همی سلولزهای آن به طور تقریبی بالاست و درصد لیگنین آن کم می‌باشد. همچنین مقدار خاکستر کاه بیش از چوب است. کاه همانند چوب دارای درصد بالایی پنتوزان می‌باشد.
جدول شماره 3- مقادیر ترکیبات شیمیایی تشکیل دهنده ساقه گندم
سلولز % لیگنین % همی سلولزها % مواد استخراجی % خاکستر %
3/51 6/22 1/22 4 9/4
پورطاهریان (1375)
- خواص آناتومی:
طول الیاف کاه نسبتا کوتاه می‌باشد و تقریبا در حد الیاف پهن برگان است. الیاف کاه دارای نسبت طول به قطر نسبتا بالایی هستند (نسبت طول به قطر الیاف برای کاه غلات و برای کاه برنج می‌باشد) که سبب ایجاد خصوصیات عالی در شکل‌گیری کاغذ ساخته شده می‌گردند.
الیاف کاه نسبت به الیاف چوب ناهمگن‌تر است. همچنین برای افزایش کیفیت خمیر می‌توان آن را به صورت مخلوط با خمیر گونه‌های با الیاف بلند به کار برد.
- خواص خمیردهی:
کاه، قرن‌هاست که به عنوان یک منبع فیبری در کاغذسازی به کار می‌رود (به ویژه چین). کاه قبل از جایگزین شدن توسط چوب، در دهة 1920 در اروپا و آمریکای شمالی منبع اصلی فیبر به شمار می‌رفت.
یکی از دلایل اصلی که کاه برای تهیه خمیر استفاده می‌گردد، این است که کاه به سهولت به شکل پس ماندة حاصل از محصولات غذایی قابل دسترس است. همچنین خمیرهای رنگبری نشدة کاه برای لایه‌های میانی کنگره‌ای، مقواها و مقاصد بسته‌بندی و خمیرهای رنگبری شدة کاه برای تولید کاغذهای چاپ و تحریر مصرف می‌شوند.
تمامی گونه‌های کاه را می‌توان برای تهیة خمیر کاغذ مورد استفاده قرار داد، ولی معمولا کاه گندم و گندم سیاه جهت تولید خمیر کاغذ ترجیح داده می‌شوند. کاه گندم سیاه معمولا نسبت به کاه یولاف الیاف بلندتری دارد و تبدیل کاه جو به خمیر دشوار است. کاغذهای حاصل از گندم و گندم سیاه، معمولا سفت‌تر و محکم‌ترند.
- فرایندهای تهیه خمیر کاغذ از کاه:
فرآیندهای مختلفی شامل فرایندهای شیمیایی و یا شیمیایی- مکانیکی برای تولید خمیر کاغذ از کاه مورد استفاده قرار می‌گیرند. فرایندهای آهک یاسودا- آهک روش‌های کلاسیک برای تولید خمیر کاغذ زبر از کاه است. این خمیر کاغذ برای ساخت مقوا، کاغذ بسته‌بندی ارزان، کاغذهای بسته‌بندی و لایة وسط به عنوان مقوای کنگره‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرایندهای سودا، کرافت و سولفیت خنثی محدودة تولید انواع مختلف خمیر کاغذ شامل خمیرهای نیمه شیمیایی با راندمان بالا تا خمیر کاغذهای نرم با قابلیت رنگبری را شامل می‌شوند. فرایند سودا برای تولید خمیر کاغذی با بالاترین خصوصیات مقاومتی و سادگی فرایند، بهترین فرایند نسبت به فرایندهای کرافت و سولفیت خنثی می‌باشد.
فرایند سولفیت اسیدی به لحاظ تغییرات در راندمان خمیر کاغذ تولید شده و پایین بودن خصوصیات مقاومتی خمیر کاغذ برای تولید خمیر کاغذ از کاه مناسب نمی‌باشد.
فرایند کرافت، در مقایسه با روش سودا در مورد پخت کاه چندان متداول نیست، زیرا افزایش مقاومت مکانیکی خمیرحاصل از کاه، در این روش تفاوت زیادی با روش سودا ندارد و در برخی از کشورها هزینة تأمین سولفات سدیم بیشتر از سود سوزآور است. روش کرافت به علت متصاعد کردن گازها و ترکیب‌های گوگردی هوا را آلوده می‌کند.
فرایندهای قابل استفاده برای تولید خمیر کاغذ از کاه گندم همراه با شرایط پخت و خصوصیات خمیر حاصله در جدول شمارة‌4 آورده شده است ]14[.
- امتیازهای استفاده از کاه در صنعت کاغذسازی:
1- دلیل اصلی که کاه را به عنوان یکی از مواد اولیه مهم سلولزی برای صنایع کاغذسازی معرفی می‌کنند، این است که این مواد لیگنو سلولزی اغلب پس مانده و ضایعات محصولات کشاورزی بویژه گندم، جو،‌ برنج و سایر غلات هستند. علاوه بر این دستیابی به آنها آسان است.
2- به نظر می‌رسد هزینة تمام شده برای جمع‌آوری و آماده‌سازی کاه نسبت به چوب کمتر باشد. با در نظر گرفتن محدودیت منابع چوبی، لزوم توجه بیشتر به این ماده (کاه) مشخص می‌گردد.
3- با توجه به خواص کلی کاه گندم در بررسی‌ها در مقایسه با گیاهان چوبی دیده می‌شود که زمان پخت ساقة گندم بسیار کوتاه بوده و راندمان آن در حد قابل توجهی است. بنابراین می‌تواند ماده اولیه غیرچوبی مناسبی برای صنعت خمیر و کاغذ باشد.
4- به منظور جلوگیری از قطع درختان و حفاظت از محیط هر روزه قوانین شدیدتری وضع می‌شود.
5- کمبود و مشکلات ارزی در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است، از این رو این کشورها مجبور به جایگزینی مواد اولیه داخلی و قابل تهیه درکشور خود بجای مواد اولیه وارداتی هستند.
بنابراین با توجه به دلایل فوق، در امر تولید کاغذ یکی از مناسبترین انتخاب‌ها استفاده از کاه به عنوان یک منبع سلولزی برای صنایع کاغذسازی داخلی است.

جدول شماره 4- فرآیندهای قابل استفاده برای تولید خمیر کاغذ از کاه گندم و خصوصیات خمیر کاغذ حاصله
نوع فرآیند زمان پخت (ساعت) درجة حرارت پخت (درجة سلسیوس) نسبت مایع پخت به کاه مقدار مواد شیمیایی راندمان خمیر کاغذ (درصد) نوع محصول
آهک 12-6 120-110 1 :4 آهک = 18/6% 80-70 مقوا
سودا- آهک 7 - - آهک = 16-5/5
سود = 6% 70 مقوای کنگره‌ای
سودا 2 170 1: 7 سود = 16-12% 52-45 کاغذ تحریر
کرافت 5/1-1 165 1 : 10 سولفیدیته = 25%
قلیائیت فعال = 16% 5/43 مقوای سفید
سولفیت سدیم 2 170 1: 7 سولفیت
سدیم = 7/13-9/7% 8/57-5/55 کاغذ تحریر
سولفیت خنثی - - - - 65-55 مقوای کنگره‌ای
شیمیایی- مکانیک 5/1-1 100 - سود= 12-6% 75-50 مقوا، کاغذ تحریر
پومیلیو 3-1 130-110 1: 3 سود= 3-2%
کلر= 18-12% 65-40 مقوا، کاغذ تحریر
ناکو 5/1 130 - سود، کربنات سدیم
ازن= 10-3% 48 کاغذ تحریر
مأخذ: خجسته (1370)، عطارزاده (1367).

ترکیبات شیمیایی چوب و تأثیر آن بر خمیر کاغذ:
- سلولز:
سلولز جزء اصلی دیوارة سلولی گیاهان است و از این رو مهمترین ترکیب طبیعی تولید شده به وسیلة ارگانیسم‌های زنده است. سلولز در اغلب گونه‌های درختی 50-40% وزن خشک چوب را تشکیل می‌دهد، در حالیکه در گیاهان لیگنوسلولزی نظیر رامی 90-80% وزن خشک دیواره را سلولز تشکیل می‌دهد. سلولز ترکیب اصلی موجود در ساختار کاغذ است.
مولکول سلولز خطی بوده و تمایل شدید به تشکیل پیوندهای هیدروژنی بین مولکولی دارد. این خاصیت سلولز در هنگام ساخت کاغذ از الیاف چوب باعث افزایش مقاومتهای کاغذ می‌شود.
خصوصیات فیزیکی و مکانیکی کاغذ، بیشتر تحت تأثیر سلولز الیاف قرار دارد، بطوریکه نحوة توزیع الیاف، پیوند بین الیاف و مقاومت ذاتی آن‌ها نقش بسیار مهمی در خواص کاغذ حاصله دارد.
مهمترین خاصیت الیاف سلولزی که سبب به کارگیری گستردة آن در کلیه فرآورده‌های کاغذ و مقوا می‌گردد، توانایی ایجاد پیوند با یکدیگر در حین از دست دادن آب و خشک شدن است.
همچنین زیاد بودن سلولزها در تهیه خمیر کاغذ باعث افزایش بازده تهیه خمیر کاغذ می‌شود.
- لیگنین:
گیاهان چوبدار ماده‌ای پلیمری و بی‌شکل به نام لیگنین دارند که نقش اصلی را در اتصال بین الیاف و تشکیل لایه‌های سلولی بازی می‌کند. لیگنین حدود 33-17% از وزن خشک چوب را تشکیل می‌دهد و بعد از سلولز مهمترین و فراوان‌ترین پلیمر آلی در درختان است.
تقریبا کلیه خصوصیات لیگنین در کاربردهای کاغذسازی نقش منفی دارند و کاغذهای با کیفیت خوب از الیافی ساخته می‌شوند که تقریبا عاری از لیگنین هستند،‌ زیرا در فرایند ساخت کاغذ آنچه که باعث اتصال الیاف به یکدیگر می‌شود پیوندهای هیدروژنی مولکول‌های آب و سلولز است و حضور لیگنین روی سطح الیاف به عنوان ماده‌ای که آبدوستی کمتری در مقایسه با سلولز و همی سلولز دارد مشکل آفرین است.
مقدار لیگنین باقی مانده پس از تهیه خمیر کاغذ تاثیر مستقیمی روی خصوصیات کاغذ حاصله دارد. وجود لیگنین در الیاف باعث سفت شدن و محدود شدن واکشیدگی الیاف در آب، محصور شدن همی سلولزها،‌ کاهش عملکرد سطح اتصال بین الیاف و ایجاد کاغذی با مقاومت پایین و ماتی بالا می‌شود.
با پایین بودن درصد لیگنین، می‌توان با مصرف مواد شیمیایی کمتر به خمیر کاغذ بهتر دست یافت.
با کاهش زمان پخت و کاهش تخریب هیدروکربورها و در نتیجه در صورت تهیه خمیر کاغذ، مشکلات سفیدسازی آن کمتر خواهد بود.
- مواد استخراجی:
آن دسته از کربوهیدرات‌ها و ترکیبات معدنی که در آب حل می‌شوند، جزء‌ مواد استخراجی هستند. مقدار و نوع مواد استخراجی در گونه‌های مختلف متفاوت است و این اختلافات به شرایط جغرافیایی و فصول سال بستگی دارد. مقدار مواد استخراجی چوب کمتر از 5% وزن چوب می‌باشد.
افزایش درصد مواد استخراجی سبب کاهش شفافیت خمیر و نیز کاهش راندمان خمیر می‌گردد و مشکلاتی را در تولید خمیر و عملیات ساخت کاغذ ایجاد می‌کند. مثلا خروج مواد استخراجی هنگام اشباع خرده چوبها و ورود آنها به مایع پخت. مخصوصاً در پخت‌های قلیایی که از سود استفاده می‌کنند موجب مصرف زیاد از حد مایع پخت می‌گردد. لذا دانستن درصد این مواد باعث صرف‌جویی در مواد شیمیایی و زمان پخت خواهد شد.
- خاکستر :
خاکستر تشکیل شده از مواد جامد معدنی که فلزات به صورت انواع نمکها، از قبیل اگزالات، فسفات‌ها، سیلیکاتها و غیره در آن حضور دارند. زیاد بودن آن از معایب گونه بوده و در تهیه خمیر کاغذ باعث مصرف زیاد مواد شیمیایی شده و همچنین در هنگام تبدیل مکانیکی چوب باعث کندی و خوردگی دستگاه‌ها می‌شوند.
مقایسه گیاه سوزنی برگ و پهن برگ و گیاه غیر چوبی:
اختلاف بسیار مهم بین سوزنی برگان و پهن برگان در طول الیاف آن ها می‌باشد. در سوزنی برگان با افزایش سن طول الیاف زیاد می‌شود، در حالیکه در پهن برگان با افزایش سن تغییر محسوسی ایجاد نمی‌شود.
طول الیاف پهن برگان کوتاه‌‌تر بوده و بین 5/1 تا 1 میلی‌متر متغیر است. طول الیاف سوزنی برگان طویل‌تر بوده و در حدود 5 تا 3 میلی‌متر است. به علت تاثیر زیاد طول الیاف بر خواص کاغذ،‌ اختلاف فیزیکی قابل توجه و مشخص بین خمیر کاغذ پهن برگان و سوزنی برگان مشاهده می‌شود.
وزن مخصوص میانگین گونه‌های سوزنی برگ در کاغذسازی بین 31/0 برای سرو خمره‌ای تا 55/0 برای فلز متغیر است. وزن مخصوص پهن برگان از 3/0 در چوب پنبه‌ای سیاه (نوعی صنوبر) تابیش از 6/0 در نارون صخره‌ای، هیکوری و بلوط سفید، که دارای لیف‌هایی با دیواره ضخیم‌ترند،‌ تغییر می‌کند.
عموماً پهن برگان در مقایسه با سوزنی برگان هولو سلولز بیشتر، مواد عصاره‌ای بیشتر دارند ولی لیگنین آنها کمتر می‌باشد و بیشتر آن در لایه بین سلولی قرار دارد. در نتیجه این اختلاف مورفولوژیکی لیگنین‌زدایی پهن برگان سریعتر از سوزنی برگان انجام می‌شود. همچنین مواد استخراجی چوب شامل مواد محلول در آب است که کمتر از 5% وزن چوب بوده، متوسط مقدار مواد استخراجی در چوب پهن برگان بین 2 تا 3% وزن چوب و در چوب سوزنی برگان نظیر کاج قرمز تا حدود 10% می‌رسد.
به طور کلی مقاومت خمیر کاغذ سوزنی برگان زیادتر از خمیر کاغذ پهن برگان بوده، ولی بازده دومی کمی بیشتر است. مواد گیاهان کشاورزی، به طور کلی دارای مقدار لیگنین کمتری می‌باشد. اغلب مقدار لیگنین آنها نصف مقدار لیگنین چوب است. این مقدار لیگنین کمتر سبب می‌شود که این مواد بسیار آسانتر به خمیر تبدیل شوند. به طور مشخص منابع زراعی در مقایسه با چوب می‌توانند در مدت بسیار کمتری تبدیل به خمیر گردند (بین تا ).
اکثر گیاهان کشاورزی ساختمان سلولی در دسترس‌تری دارند که در نتیجه نفوذ مواد شیمیایی مورد استفاده در فرایند تهیه خمیر، ‌با سهولت بسیار بیشتری صورت پذیرفته و سرعت تهیة خمیر نیز به واسطة آن افزایش می‌یابد. عیب عمده و اصلی تهیه خمیر ازمنابع کشاورزی حضور مقادیر زیادی مواد معدنی و سیلیس در آنهاست که در فرایند خمیرسازی قلیایی، بخش اعظم سیلیس در مایع پخت حل می‌گردد که این امر مشکلات زیادی را در برخی از مراحل عملیات بازیابی ایجاد می‌کند.

پروسه‌های تهیه خمیر کاغذ
تهیه خمیر یا Pulping پروسه‌ای است که در آن ماده چوبی با استفاده از انرژی‌های مکانیکی، حرارتی، شیمیایی و ترکیبی از این انرژی‌ها به یک توده فیبری شکل تبدیل می‌گردد و اصولا پروسه‌های تجارتی تهیه خمیر چوب در دنیا بر مبنای نوع انرژی مورد استفاده، به پروسه‌های مکانیکی، شیمیایی- مکانیکی، نیمه شیمیایی و شیمیایی تقسیم‌بندی شده‌اند. جدول شماره 5 اطلاعات مختصری در مورد برخی از پروسه‌های مهم تهیه خمیر چوب را نشان می‌دهد. بعنوان مثال پروسه مکانیکی تهیه خمیر دارای راندمان 95/0 است، ولی کاغذهای تهیه شده از آن دارای مقاومت پایینی هستند. در عوض پروسه‌های شیمیایی خمیری با خصوصیات مقاومتی خوبی دارند ولی در مقایسه با خمیر مکانیکی راندمان پایینی دارند.
در جدول شماره 5 اطلاعات مختصری راجع به فرآیندهای مهم تهیه خمیر چوب آمده است.

جدول شماره 5: خصوصیات فرآیندهای مختلف تهیه خمیر چوب
فرآیند نام فرآیند چوب مورد استفاده جرم چوب راندمان% مقاومت نسبی
سوزنی برگ پهن برگ
مکانیکی SGW
RMP
TMP بیشتر سوزنی برگ
بیشتر سوزنی برگ
سوزنی برگ گرده بینه
خرده چوب
خرده چوب 95-90
95-90
90 5
6-5
7-6 3
3
-
شیمیایی
مکانیکی CGW
Cold soda پهن برگ
پهن برگ گرده بینه
خرده چوب 90-85
90-85 -
- 6-5
6-5
نیمه شیمیایی N.SS.C
H.YS
H.YK پهن برگ
بیشتر سوزنی برگ
بیشتر سوزنی برگ خرده چوب
خرده چوب
خرده چوب 80-65
75-55
70-50 -
7
7 6
6
6
شیمیایی کرافت
کرافت
سودا هر دو
هر دو
پهن برگ خرده چوب
خرده چوب
خرده چوب 50-40
55-45
55-45 10
9
- 8-7
7
8-7

جدول شماره 6- میزان تولید خمیر در دنیا با استفاده از پروسه‌های مختلف در سال 1979
پروسه تولید (میلیون تن) درصد
مکانیکی 36 1/21
شیمیایی کرافت 72 2/58
شیمیایی سولفیت 4/11 2/9
شیمیایی (خمیر حل نشدنی) 5/4 7/2
خمیرهای دیگر 6/9 8/7

همانطوریکه ملاحظه می‌شود حدود 70% کل تولید خمیر چوب با استفاده از پروسه‌های شیمیایی تولید شده‌اند و قابل توجه است که پروسه غالب کرافت به تنهایی حدود 58% کل خمیر چوب تولید شده جهان را به خود اختصاص داده است. بعلاوه سهم پروسه غالب کرافت در تولید خمیر شیمیایی جهان حدود 73% است. پروسه کرافت نسبت به پروسه‌های دیگر دارای مزایای دیگری نیز است. بعنوان مثال کاغذهای تهیه شده با آن دارای مقاومت نسبی بالاتری هستند. این مقاومت در استفاده از پهن برگان 7-8 و در هنگام استفاده از سوزنی برگان به 10 می‌رسد، در حالیکه پس از این روش سودا دارای مقاومت نسبی 7-8 (در مورد پهن برگان) و فرایند سولفیت در حالت استفاده از سوزنی برگان دارای مقاومت نسبی 9 است. در ضمن لیگنین به جای مانده در الیاف خمیر کرافت بعد از پخت در اطراف جداره‌های الیاف به صورت منظم پراکنده می‌شود، در صورتی که لیگنین موجود در الیاف خمیر سولفیت در قشرهای درونی کم و بیشتر در قشرهای بیرونی متراکم می‌گردد.
فرایندکرافت (سولفات)
اصطلاح فرایند قلیایی تولید خمیر کاغذ شامل فرایندهایی است که در آ‌نها ماده لیگنو سلولز تحت تأثیر محلول رقیق قلیا به خمیر کاغذ تبدیل می‌گردد. دو فرایند اصلی تولید خمیر قلیایی شامل فرایند سودا و فرایند کرافت است که در هر دو از هیدروکسید سدیم به عنوان ماده شیمیایی اصلی پخت استفاده می‌شود. در فرایند سولفات، سولفید سدیم نیز در مایع پخت وجود دارد.
در فرایند سولفات از مخلوط سولفید سدیم و هیدروکسید سدیم برای تولید خمیر چوب استفاده می‌شود. سرعت لیگنین‌زدایی در اثر وجود سولفید افزایش یافته و در نتیجه آن خرده چوبها به مدت کمتری – در مقایسه با سودا- در معرض قلیایی گرم قرار خواهند گرفت و در نتیجه تولید خمیر کاغذ قوی‌تر از سودا میسر می‌شود.
این روش جدید خمیرسازی، برای نخستین بار در سال 1885 در سوئد به مرحلة تولید رسید. با توجه به استحکام کاغذ حاصل، این نوع کاغذ را به حق کاغذ کرافت نامیدند. واژة‌کرافت یک واژة‌ آلمانی و سوئدی به معنای محکم است. پس از این موفقیت، بسیاری از کارخانه‌های سودا به کرافت تبدیل شدند تا بتوانند از نظر کیفیت محصول با کاغذ سولفیت رقابت کنند. در حالیکه خمیر سولفیت محکمتر، ارزانتر و سفیدتر از خمیر سودا بود، در فرایند کرافت با قیمت تمام شدة‌ کمتر، خمیری محکمتر اما تیره رنگ تولید می‌شد.
امتیازهای فرایند سولفات را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:
- قابلیت انطباق حداکثر به گونه‌های چوبی مختلف و امکان استفاده از چوبهای متفاوت.
- تحمل درصد بیشتر پوست در خرده چوب.
- زمان پخت کوتاهتر.
- قابلیت رنگ‌بری و سفید کردن تا درجه شفافیت زیاد (ولی با هزینه بیشتر از خمیر کاغذ سولفیت).
- عدم وجود مسأله پیچ.
- مقاومت زیاد خمیر کاغذ.
- مواد جانبی با ارزش نظیر تال اول وتر بانتین.
- سهولت در بازیابی مواد شیمیایی مصرف شده.
عیب‌های اصلی فرایند سولفات شامل موارد زیرند:
- سرمایه‌گذاری زیاد در احداث کارخانه.
- مسأله بوی گازهای خروجی.
- رنگ نامناسب خمیر کاغذ قهوه‌ای.
- هزینه زیاد سفید کردن.
- اشکال در تصفیه خمیر کاغذ جهت تولید خمیر کاغذ قابل حل.

اصطلاحات فرایند کرافت
در فرایند کرافت مایع سفید که محتوی مواد شیمیایی فعال پخت هیدروکسید سدیم (NaOH) و سولفید سدیم (Na2S) است، برای پخت خرده چوبها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مایع سیاه که محتوی ترکیبهای حاصل از انحلال لیگنین است، پس از تغلیظ در کورة بازیابی سوزانده می‌شود تا گدازه‌های معدنی مفید، یعنی کربنات سدیم (Na2Co3) و سولفید سدیم، به دست آید. این گدازه در آّب حل شده مایع سبز را می‌دهد که با آهک زنده (CaO) ترکیب می‌شود؛ در نتیجه Na2Co3 به NaOH تبدیل و مایع سفید بازسازی می‌شود. بر سر اینکه آیا قلیای فعال یا قلیای موثر معیار بهتری از غلظت مواد شیمیایی فعال در پخت کرافت است، اختلاف نظر وجود دارد. اگر چه NaOH و Na2S هر دو در واکنش‌های پخت شرکت دارند، می‌توان نشان داد که NaOH عامل پیش‌برندة اصلی است. از آن جا که در محلول، Na2S به صورت زیر هیدرولیز می‌شود.

چنین نتیجه می‌گیریم که فقط نصف Na2S در تعیین سنیتیک واکنش واقعا موثر است.
اصطلاحات مهم مورد استفاده برای تعریف و تعیین ویژگیهای مایعات در فرایند کرافت، در جدول شماره 7 فهرست شده است.

جدول شماره 7- تعریف اصطلاحات در مورد مایع پخت در فرآیند کل
اصطلاح تعریف واحد
قلیای کل (TA) مجموع همه ترکیبهای قلیایی سدیم‌دار، یعنی (غیر از NaCl)
g/l بر حسب Na2O
قلیای کل قابل سنجش (TTA) مجموع
g/l بر حسب Na2O
قلیای فعال (AA) مجموع
g/l برحسب Na2O
قلیای مؤثر (EA) مجموع
g/l بر حسب Na2O %
فعالیت نسبت
% بر مبنای Na2O

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 57   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید