رابطه علما و دولت در عهد ناصرالدین شاه

پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ

گرایش ایران اسلامی

158 صفحه

چکیده:

با آغاز سلطنت خاندان صفوی در سال 907 هـ.ق و رسمیت یافتن مذهب تشیع ،ایران به کانون مهم مذهب تشیع تبدیل شد و برای تعمیم و گسترش تشیع در ایران گروهی از علمای شیعه به ایران دعوت شدند و از این گذر رابطه ای مثبت بین علما و دولت بوجود آمد. و با شروع سلطنت قاجاریه و نیاز شدیدی که شاهان قاجاریه خصوصاً فتحعلی شاه به علما برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و واقع شدن جنگ های ایران و روس رابطه نزدیکی بین علما و دولت برقرار شد. اما در دوره محمدشاه به علت گرایش او وزیرش میرزا آقاسی به تصوف منجر به فاصله گرفتن علما و دولت شد و در دوره ناصری علی رغم تظاهر او به دینداری روابط علما و دولت دچار نوساناتی شد. زیرا حکومت استبدادی شاه، ظلم حکام به مردم و اوضاع اقتصادی سیاسی و اجتماعی ایران در دوره قاجار خصوصاً ناصرالدین شاه نفوذ غرب در کشور و دادن امتیازات سیاسی و اقتصادی به آنان چون رویتر و تنباکو منجر به رویارویی علما و دولت شد و همین عوامل گرایش مردم به علما را توجیه کرد زیرا آنان علما را به عنوان رهبران دینی و حامی خود در برابر اوضاع متشنج دوره ناصری برگزیدند و این امر به افزایش قدرت علما در جامعه انجامید. و از طرف دیگر صدراعظم های اصلاح طلب این دوره با اقداماتی که در دستگاه قضایی ایران انجام دادند منجر به کاهش قدرت علما در جامعه شدندکه ناخرسندی علمای دوره ناصری را در پی داشت. در این پژوهش بااستفاده از روش تحقیق تاریخی وبااتکا به منابع مختلف  سعی شده است ضمن اشاره به موارد یاد شده گذری به حکومت از دیدگاه شیعه شد زیرا در زمان غیبت علما خود را موظف در رهبری سیاسی و دینی جامعه می دیدند و در واقع حکومت سلاطین را مشروع نمی دانستند.

واژگان کلیدی : علما - قاجاریه – ناصرالدین شاه - امیرکبیر- میرزا حسین خان سپهسالار – تنباکو – دولت