دانلود مقاله جایگاه تفکر و اندیشه در قرآن کریم

تعداد صفحات : 12 صفحه     -   

قالب بندی  : word    

تفکُّر و تعقُّل چیست؟

«تفکر و تعقل» به معنای «به کار گرفتن نیروی عقل و اندیشه،برای استنتاج امور مثمر ثمر است»؛ چنانکه «تفکر علمی»، یک«نظر علمی» را نتیجه میدهد.
«عقل» یکی از مواهب الهی و استعداد مخصوصی است که خداوند متعال به انسان عنایت فرموده تا با بهره گیری از آن بتواند در سیر زندگانی خود، راه سعادت و رستگاری را بپیماید. رسول خدا(ص) فرموده اند: «خداوند متعال به بندگانش چیزی بهتر ازعقل نبخشیده است».
اغلب روحانیون و مقیدان مذهبی آیینها و ادیان پیش ازاسلام، دین را به عنوان حقیقتی در تضاد با عقل میدانسته اند وعلی الخصوص در تعالیم آیین تحریف شده مسیحیت، این طرزفکر غلط وجود داشته و دارد. آنان معتقد بوده و هستند که دین امری ربانی است و انسان را توان و اجازة تفکر در آن نیست و ازهمین روی زمینة انسداد فکری و بن بست عقلانی در عالم مسیحیت به وجود آمد و شد آنچه که بر آن رفت!
اما اسلام دینی است که نه تنها با نیروی عقل و قدرت تفکرمخالفت و مبارزه نکرده، بلکه تقریباً در تمام جهات از آن کم کو تأیید خواسته و به نحو عجیبی هم بر روی آن تکیه کرده استو ارزش واقعی دین مبین اسلام در همینجا مشخص میشود وجالب آن که بدانیم درحالیکه ادیان دیگر، قوة عقل انسان راحتی در جزئیترین مسائل راکد و منجمد نگهداشته اند، اسلام آنقدر آنرا محترم و آزاد دانسته که حتی دربارة اصول عقیدتی خود- که تحصیل آنها بر همگان مفروض است- نه تنها تقلید وتعبد را ناکافی و مردود دانسته، بلکه خوان تعقل و تفکر انسان رانیز در ساحت آن گسترده و الزام داشته که هر فردی، مستقل وآزادانه صحت آنها را کسب کند.
اسلام تنها در عبادات بدنی (چون نماز و روزه) و یا درعبادات مالی (چون خمس و زکات) منحصر نمیشود، بلکهنوع دیگری از عبادت هم در آن وجود دارد که عبارت است از«عبادت- فکری» که اگر در مسیر بیداری و آگاهیبخشی به انسانبهکار گرفته شود، از سالها عبادت بدنی هم برتر گفته شده است.

صاحبان فکر

قرآن کریم در جایگاه کتاب آسمانی دین اسلام میفرماید:«فبشرعبادالذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذینهدئهم الله و اؤلئک هماولواالالباب»2؛ بندگانم را بشارت ده،آنانکه چون سخنی بشنوند به نیکوترین وجه عمل کنند، آنانهستند که خداوند به لطف خاص خود هدایتشان فرموده و همآنان به حقیقت خردمندان عالماند». این آیة شریفه دارای چندنکته است:
1ـ خداوند متعال، کلام را با لفظ «عبادی» آغاز کرده، گوییخواسته است بفرماید که «بندة من چنین است و باید دارای اینصفت باشد که... الخ»
2ـ آیه شریفه، صریحاً بر استقلال قوة عقل تأکید و آن را درحکم غربال و وسیلة هدایت معرفی میفرماید و آنگاه این«هدایت عقلی» را «هدایت الهی» میداند.
3ـ قرآن کریم در این آیه تعبیر و تشبیه ظریف و لطیفی رابهکار برده است؛ هرجا- و بهخصوص در این آیه- که میخواهداز حقایق پشت پردة ظواهر سخنی بیاورد، تعبیر «اولواالالباب»را بهکار میبرد و میفرماید که «تنها اولواالالباب، این حقیقت رادرمییابند»، و این از اصطلاحات خاصّ قرآنی است (و در هیچجای دیگر بهکار نرفته) و آن هم فقط و فقط دربارة «عقل»استعمال شده!