بررسی رابطه مولفه های رهبری تحول آفرین با رفتار شهروندی سازمانی شهرداری منطقه 8 تهران
چکیده
تغییرات گسترده و جهانی شدن در دنیای امروز مستلزم سبک رهبری متفاوت و جدیدی است که با استفاده بهینه از منابع و دارایی های مادی و انسانی، اهداف سازمان را تحقق بخشیده و قادر به توسعه ظرفیت ها و استفاده از آن ها باشد. رهبرانی که با خلق چشم اندازهای نوین، تدوین و توسعه بینش ها و الهام بخشی، موجب تحول و نوآوری شده و با برانگیختن پیروان و ایجاد تعهد و مسئولیت پذیری و هماهنگی در آن ها، عوامل و عناصر سازمانی را به گونه ای به کار می گیرند که هم بقای سازمان راتضمین کرده و هم موجبات رشد آن ها را فراهم سازند.
رفتار شهروندی سازمانی، رفتاری فردی و داوطلبانه است که مستقیما به وسیله سیستم های رسمی پاداش در سازمان طراحی نشده است، اما با این وجود باعث ارتقای اثربخشی و کارایی عملکرد سازمانی می شود(کاهن و کول، 2004 به نقل از شیخ اسمعیلی، 1390). بنابراین و بطور مشخص هدف از انجام این تحقیق بررسی رابطه مولفه های رهبری تحول آفرین با رفتار شهروندی سازمانی ( مورد مطالعه شهرداری منطقه 8 تهران) است. در این تحقیق جامعه آماری شامل کلیه کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران است که تعداد آنها 730 نفر بود. برای تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان و در سطح 05/0 خطا و با در نظر گرفتن حجم جامعه ، حجم نمونه مشخص شد. تعداد نمونه 240 نفر برآورد شد. در تحقیق فوق روش جمع آوری اطلاعات ترکیبی از روش کتابخانه ای و میدانی بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که: همبستگی معنی داری بین رهبری تحول آفرین با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران وجود دارد. مقدار همبستگی پیرسون {-.214(**)}محاسبه شده که در سطح 0.01 معنی دار است. نتیجه این آزمون قبول فرض کلی پژوهش است؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت که رهبری تحول آفرین مدیران همبستگی معنی داری با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران دارد. ثانیا این همبستگی منفی شده است. یعنی این دو متغیر با هم رابطه منفی دارند. که دلیل آن می تواند سن کم شرکت کنندگان در تحقیق و همچنین تعداد بسیار کم شرکت کنندگان زن باشد. در رابطه با بررسی های بیشتر در این حوزه محقق پیشنهادهایی ارائه داده است.
واژگان کلیدی: مولفه های رهبری، رهبری تحول آفرین، رفتار شهروندی سازمان
ضرورت تحقیق
بررسی ها نشان داده که یکی از عوامل اثر گذار بررفتار شهروندی سازمانی رفتارهای رهبری (همچون؛ سبک رهبری تحول آفرین) است. بس(1985) بیان نمود که رهبری تحول آفرین منجر به عملکردی فراتر از انتظارات در محیط‌های سازمانی می‌شود. تحقیقات نیز به طور تجربی ثابت کردند که ارتباط مثبتی مابین رهبری تحول آفرین و عملکرد سازمانی وجود دارد. رهبران تحول آفرین در باورها، ارزشها و اهداف پیروان نفوذ کرده و تأثیر فوق العاده ای در پیروان خود به جای می‌گذارند. آنها از طریق گفتار و کردارشان کل سازمان را دچار تحول می‌کنند. پیروان این رهبران نسبت به آنها احساس اعتماد و وفاداری می‌کنند. رهبران تحول آفرین افراد جذابی هستند که زیردستان شان را به لحاظ عاطفی واحساسی شناسایی می‌کنند و کارکنان زمانی به افزایش تلاشها و کوششهای فوق العاده (اضافی) مبادرت خواهند کرد که آنها با رهبران حمایتی و تحول آفرین کار بکنند.
کارکنانی که برای رهبران تحول آفرین کار می‌کنند اغلب فراتر از وظایف رسمی برای منفعت رساندن به سازمان انگیزش پیدا می‌کنند، در ضمن وقتی که رهبران تحول آفرین روابط نزدیک، صمیمانه، حمایتی و توسعه یافته را پرورش دهند در آن صورت کارکنان برای بروز سطح بالای از رفتار شهروندی سازمانی تمایل خواهند داشت(همان).
بنظر میرسدکه سرپرستان مجرب برای عملکرد شهروندی حداقل به همان میزان عملکرد وظایف هنگام قضاوت در رابطه با اثر بخشی کلی زیر دستان اهمیت قائل هستند. امروزه پیوندهای مفهومی و تجربی بیشماری در خصوص رابطه بین عملکرد شهروندی سازمانی و اثر بخشی سازمان ها وجود داردتحقیقاتی که در رابطه با قلمرو عملکرد نمایش داده شده است عمدتاً و یا بخش‌های از شخصیت تمایل به پیش بینی بهتر عملکرد شهروندی از عملکرد وظایف دارد بنابراین کاربرد سنجش شخصیت احتمالاً منجربه انتخاب افرادی می گردد که می‌توانند برای شهروندی مناسب و واجد برخی از صلاحیت‌ها و شایستگی باشند، بیشترین توجه و رغبت به مقوله شهروندی سازمانی در پانزده سال گذشته رخ داده است و سوالی که ممکن است در این رابطه مطرح گردد این است که آیا اهمیت رفتار شهروندی سازمانی به تداوم اهمیت آن در آینده می باشد؟
چهار روند و نگرش معاصر به این سوال پاسخ می‌گویند.
اولین روند، رقابت های جهانی به ویژه حمایت‌های سازمانی و ابتکارات ذاتی و درونی کارکنان به طور فزاینده‌ای به اهمیت رفتار شهروندی سازمانی افزوده است.
دومین روند، به سازمانهای تیم محور مرتبط است که امروزه این سازمانها بیشتر رایج و عامه پسند شده اند و چنین سازمان های ممکن است نیاز به مولفه‌های شخصی و حمایتی عملکرد شهروندی را افزایش دهند.
سومین روند،عملکرد سازمانی و مخصوصاً ابتکارات ذاتی و درونی کارکنان ممکن است نیازمند کاهش مستمرتعداد کارکنان، یعنی کوچک سازی به منظور وفق پذیری با تحولات و تمایل برای ظهور و ترویج بیشتر تلاشهای حیاتی آنها باشد. آخرین روند، خدمت رسانی به مشتریان و رضایت ارباب رجوع بطور فزاینده‌ای موردتأکید قرار می گیرد (والتر برمن؛ به نقل از توره، 1387).
رفتار شهروندی و سازمانی فواید زیادی دارد: نسبت به منافع سازمان رفتار شهروندی باعث داشتن یک گروه از کارکنان می‌شود که به شرکت متعهد هستند. براساس نقل قول جن(1988) صرف وجود رفتار شهروندی سازمانی( بویژه فداکاری، وظیفه شناسی، شکیبایی) باعث کاهش و نزول ترک خدمت و غیبت کارکنان می گردد و کارکنانی که به شرکت متعهدند با شرکت به مدت طولانی باقی می مانند و محصولاتی با کیفیت بالا تولید می کنند و به موقعیت شرکت بر اساس رویکردهای متنوع و مختلف کمک می کنند. از لحاظ منطقی ما می توانیم حدس بزنیم که رفتار شهروندی سازمانی ممکن است یک محیط کاری بهتر درون سازمانی را ارتقاء دهد(ریچارد کوپمن، به نقل از همان). همانطور که اشاره شد تحقیق حاضر در صدد پیش بینی رفتار شهروندی سازمانی بر اساس مولفه های رهبری تحول آفرین در کارکنان شهرداری منطقه8 تهران است لذا با توجه به حجم کار این سازمان و ضرورت تعهد بالای کارکنان برای ارتقای بهره وری سازمان به نظر می رسد پرداختن و اهمیت دادن و نیز پیش بینی های لازم و ضروری برای ارتقای مولفه های رفتار شهروندی سازمانی، ضمن کاستن تبعات منفی کار در سازمان و حذف و کاهش رفتارهای مثل ترک خدمت و غیبت، به رشد و توسعه سازمان سرعت بیشتری می دهد.
4-1 اهداف اصلی
بررسی رابطه شاخصهای مولفه های رهبری تحول آفرین بر رفتار شهروندی از دیدگاه کارکنان شهرداری منطقه8 تهراناهداف فرعی
بررسی رابطه ویژگیهای آرمانی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهرانبررسی رابطه رفتار های آرمانی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهرانبررسی رابطه انگیزش الهام بخش با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهرانبررسی رابطه ترغیب ذهنی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهرانبررسی رابطه ملاحظات فردی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهرانرتبه بندی شاخصهای تاثیر گذار بر رفتار شهروندی سازمانی بر حسب میزان تاثیر گذاری5-1 فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی:
رهبری تحول آفرین با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران رابطه معنی داری دارد.
فرضیه های فرعی:
ویژگیهای آرمانی مدیران با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران رابطه معنی داری دارد.رفتارهای آرمانی مدیران با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران رابطه معنی داری دارد.انگیزش الهام بخش با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران رابطه معنی داری دارد.ترغیب ذهنی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران رابطه معنی داری داردملاحظات فردی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری منطقه 8 تهران رابطه معنی داری دارد.رتبه بندی شاخصهای تاثیر گذار بر رفتار شهروندی سازمانی بر حسب ضریب تاثیر گذاری
فهرست مطالب
فصل اول
1-1 مقدمه
2-1 بیان مساله
3-1 ضرورت تحقیق
4-1 اهداف اصلی
5-1 فرضیه های تحقیق
6-1 تعریف مفهومی و عملیاتی
14
15
20
22
22
23
فصل دوم
1-2 رهبری تحول آفرین
1-1-2 گذری بر رهبری
2-1-2 نظریه رفتار رهبری
3-1-2 نظریه اقتضائی
4-1-2 نظریه رهبری تحول آفرین
5-1-2 سابقه رهبری تحول آفرین
6-1-2 رهبری مراوده ای و رهبری تحول‌آفرین (دو رویکرد متفاوت)
7-1-2 رویکردهای رهبری تحول آفرین
1-7-1-2 نظریه رهبری تحول آفرین برنز(1978)
2-7-1-2 نظریه رهبری تحول آفرین بنیس و نانوس (1985)
3-7-1-2 نظریه رهبری تحول آفرین تی چی و دیوانا (1990)
4-7-1-2 نظریه رهبری تحول آفرین شرمرهورن
5-7-1-2 نظریه رهبری تحول آفرین باس (1999-1985)
6-7-1-2 شاخصهای رهبری چند عاملی از دیدگاه بس و آوولیو
2-2 رفتار شهروندی سازمانی
1-2-2 طبقه‌بندی ابعاد چندگانه رفتار شهروندی سازمانی یا OCB
2-2-2 ویژگی های کلیدی رفتار شهروندی
3-2-2 حیطه های رفتار شهروندی
4-2-2 مفاهیم مرتبط با رفتار شهروندی سازمانی
5-2-2 عواملی که شهروندی کارکنان را ارتقاء و پرورش می‌‌دهند
1- رضایت شغلی
2- رهبری تحول آفرین
3- درگیری شغلی و شغل‌ها و مأموریتهای جذاب
4- حمایت سازمانی
5- تحقق قراردادهای روانشناختی، عدالت سازمانی و اعتماد
6 )خصوصیات و خصلت‌های شخصی کارکنان
5-2-2 سیاست و اقدامات سازمانی که رفتار شهروندی را تشویق و ترغیب می‌کنند
1) استخدام و جذب
2) آموزش و توسعه
3)ارزیابی عملکرد و جبران پرداخت
6-2-2 سیستم‌های غیر رسمی رفتار شهروندی را تشویق و ترغیب می‌کنند
7-2-2 عوامل کلیدی تأثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی یا OCB
1) فرهنگ سازمانی2) شخصیت و وضعیت روحی
8-2-2 تعادل رهبری و فرهنگ سازمانی
9-2-2 متغییرهای پیش‌بینی کننده رفتار شهروندی سازمانی
1- رضایت شغلی و تعهد سازمانی
2- رهبران سازمانی
3- ادراک انصاف یا عدالت
4- ادراک نقش
5- شخصیت
10-2-2 نظارت رهبری و رفتار شهروندی سازمانی
11-2-2 علل وعوامل شکست و ناتوانی سازمانها برای ایجاد رفتار شهروندی
12-2-2 ترتیب شاخصهای شناسایی شده در ایجاد رفتار شهروندی کارکنان
1)فداکاری
2) مشارکت (حمایتی،وظیفهای،مدنی،اجتماعی )
3) تحمل پذیری (جوانمردی)
4) توجه
5) وفاداری
6)- وظیفهشناسی
3-2 پیشینه پژوهش
4-2 نتیجه گیری
5-2 چارچوب مفهومی تحقیق
27
27
28
29
31
31
32
33
35
35
36
37
38
39
45
47
50
51
53
56
56
57
57
58
58
59
60
60
61
62
63
64
65
65
66
67
67
67
67
68
68
68
70
70
70
71
71
72
72
72
73
76
77
فصل سوم
1-3 مقدمه
2-3 روش تحقیق
3-3 جامعه آماری، نمونه آماری و روشهای نمونه گیری
4-3 روش گردآوری داده ها
5-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها
80
81
82
83
87
فصل چهارم
1-4 مقدمه
2-4 تحلیل توصیفی متغیرهای جمعیت شناسی
جنسیت
وضعیت تاهل
سطح تحصیلات
سابقه کار
رشته تحصیلی
سن
وضعیت استخدامی
3-4 تحلیل توصیفی داده های پرسشنامه های تحقیق
الف- اطلاعات توصیفی پرسشنامه رهبری تحول آفرین
ب- اطلاعات توصیفی پرسشنامه شهروندی سازمانی
4-4 تحلیل استنباطی داده های تحقیق
90
90
90
91
92
93
94
95
97
98
98
103
112
فصل پنجم
1-5 مقدمه
2-5 تحلیل و تفسیر نتایج پژوهش
1-2-5 اطلاعات توصیفی پرسشنامه رهبری تحول آفرین
2-2-5 - تحلیل اطلاعات توصیفی پرسشنامه شهروندی سازمانی
3-5 تحلیل نتایج
4-5 پیشنهاد های پژوهشی:
5-5 محدودیتهای محقق:
127
128
129
130
134
141
142
