پیشگفتار
مهندسی ساخت و تولید، بنا به تعریف انجمن مهندسان ساخت و تولید ایران، «رشتهای از مهندسی است که به تحصیلات و تجاربی نیازمند است تا رویههای مهندسی را در پروسههای تولید و شیوههای تولید را در صنعت بفهمد، به کار گیرد و کنترل کند. و به توان برنامهریزی در فرایندهای تولید نیازمند است تا درباره ابزارها، روندها و ماشینآلات و تجهیزات تحقیق کند و آنها را بهبود بخشد و امکانات و سیستمها را برای تولید فراوردههای با کیفیت و هزینه بهینه یکی کند.»
مهندسان ساخت و تولید سنسورهای به کار رفته در کیسه ی هوای خودروی شما، نوک چاپ در چاپگر، و کلید اپتیک در تلفن همراه شما را می سازند. آن ها همچنین در زمینه ی تولید موتورهای جت کوچک ، تلسکوپ های پیشرفته، سمعک های درون گوشی، ریزپردازنده ها، و نیز تولید سبز مشغول به فعالیتند. دانشآموختگان این رشته یاد میگیرند چگونه از طریق میکروماشین کاری بر روی نوک یک سوزن بنویسند، رباتی را کنترل کنند، به کمک رایانه مدلهای سه بعدی پیچیده بسازند و یک طرح را به یک ماشین پرسرعت انتقال دهند تا آن را بسازد.
1-2- اهمیت
تمامی فراورده ها از هواپیما و خودرو تا رایانه و اسباب بازی باید تولید شوند . مهندسی ساخت و تولید دانش و هنر ساختن فراورده های با کیفیت با هزینه ی منطقی است . ساخت و تولید شامل اجزایی از مهندسی مکانیک ، مهندسی برق ، مهندسی مواد و مهندسی صنایع است. بخش های اصلی ساخت و تولید روند های تولید ، برنامه ریزی ، کنترل کیفیت ، طراحی ابزار ، رباتیک ، طراحی به کمک کامپیوتر و تولید به کمک کامپیوتر را شامل می شود.
مهندسان ساخت و تولید روش ساخت فراورده را طراحی می کنند . آن ها باید به اندازه ی کافی با روش های متنوع تولید مانند برش فلزات ، شکل دهی ، مونتاژ ، بازرسی و تست آشنا باشند تا بتوانند روند تولید را طرح ریزی کنند و برای یافتن بهترین شرایط کارکرد تحقیق کنند . ممکن است آنها ابزار ها و ماشین های مخصوصی طراحی کنند و برای بهبود بخشیدن به روش های تولید کنونی نو آوری هایی به خرج دهند . آنها استاندارد های کارها را تعیین می کنند و مراحل تولید را هماهنگ می کنند تا روند همواری را از دریافتن مواد اولیه تا صادر کردن قطعات ساخته شده تضمین کنند . آنها باید تجهیزات ، نیروی انسانی و امکانات را در یک سیستم که فراورده های با کیفیت را به طور کارامد تولید می کند ، به خوبی متحد کنند .
1-3- قابلیت ها
از ویژگی های یک فارغ التحصیل رشتهی ساخت و تولید می توان به درک وی نسبت به روند های تولید ، اصول طراحی و تولید، آشنایی با مواد و تحلیل مدل های تولیدی اشاره کرد. برای توضیح بیشتر می توان گفت فارغ التحصیل این رشته تأثیر روند های متفاوت تولید را بر روی ویژگی های ماده درک می کند . قدرت انتخاب و به کار گیری مواد را داراست و در این زمینه خود مبتکر آزمایش ها و پژوهش های گوناگون است . او می تواند با تهیه ی نقشه های دو بعدی و یا مدل های سه بعدی و نیز جداول اطلاعات به دست آمده را منتقل کند . به طور کلی انتظار می رود مهندسان ساخت و تولید بعد از فارغ التحصیلی قابلیت های زیر را به دست آورده باشند :
یک مهندس ساخت وتولید قادر است از دانش خود در ریاضیات ، علوم پایه و علوم مهندسی برای حل مسائل مهندسی ساخت وتولید به خوبی استفاده کند .
یک مهندس ساخت و تولید قادر است آزمایش های مورد نظر خود را طراحی کند و نتایج آن را به خوبی تشریح کند .
قادر است وسیله ها ، سیستم ها یا روند هایی را طراحی کند که مشخصات داده شده را ارضا کند .
قادر است با کامپیوتر و نرم افزار های مربوطه برای طراحی ، تحلیل و جمع آوری اطلاعات به خوبی کار کند .
قادر است با رسانه های نوشتاری ، گفتاری یا تصویری ، ایده های خود را به خوبی به دیگران انتقال دهد .
قادر است برای تحلیل یک مسئله ی مهندسی به عنوان عضوی از گروه به خوبی فعالیت نماید .
قادر است مسولیت حرفه ای یک مهندس و این که چگونه مسائل مهندسی بر ایمنی ، اقتصاد ، اخلاق ، سیاست ، جامعه و مسائل فرهنگی تأثیر می گذارد ، را درک کند .
درک می کند که همواره باید به دنبال دانش باشد تا اطلاعات خود را به روز نگه دارد .
فهرست مطالبعنوان صفحه
فصل 1- مقدمه 6
1-1- پیشگفتار 6
1-2- اهمیت 7
1-3- قابلیت ها 8
فصل 2- اصول فرزکاری 11
2-1- طریقه عمل فرزکاری: 11
2-2- مقایسه تراش با بدنه و تراش با پیشانی فرز : 12
2-3- فرزکاری با حرکت همراه و معکوس : 13
2-4- روشهای فرز کاری 14
2-5- ابزارهای فرزکاری 16
2-6- خصوصیات ابزارفرزکاری 16
2-7- انواع ماشینهای فرز 17
2-8- ابزارهای فرزکاری: 23
فصل 3- اصول تراشکاری 28
3-1- مقدمه 28
3-2- قسمت های اصلی ماشین تراش معمولی(مرغک دار) 29
3-3- دستگاه مرغک: 31
3-4- میز ماشین : 31
3-5- جعبه دنده برای حرکت اصلی : 31
3-6- ابزارهای تراشکاری : 32
3-7- جنس ابزارها ی تراشکاری : 32
3-8- سطوح قطعه کار : 35
3-8-1- سطوح،زاویه و لبه برنده در سر برنده ابزار : 35
3-8-2- مقدار یا بزرگی زاویه لبه برنده : 36
3-8-3- زاویه تنظیم : 36
3-8-4- زاویه تیزی : 37
3-8-5- زاویه تمایل : 37
3-8-6- انواع رندهها یا قلمهای تراشکاری : 37
3-8-7- قلمهای روتراشی : 38
3-8-8- قلمهای پرداختکاری : 38
3-8-9- قلمهای بغلتراش : 39
3-8-10- قلمهای تراشکاری فرم دار : 39
3-8-11- قلمگیر : 39
3-9- چگونگی مراقبت از قلمهای تراشکاری : 39
فصل 4- اصول سنگ زنی 42
4-1- مقدمه 42
4-2- ترکیبات سنگ سمباده : 42
4-2-1- الکتروکروند : 43
4-2-2- سیلیسیوم کاربید: 43
4-2-3- انتخاب وسیله یا مواد سمباده زنی : 43
4-2-4- دانهبندی مواد سمبادهزنی : 43
4-3- انتخاب دانهبندی: 44
4-4- اتصال یا چسب مواد سمبادهکاری : 44
4-5- چسبهای معدنی : 45
4-6- چسب گیاهی : 45
4-7- انتخاب چسب : 45
4-8- سختی سنگهای سمباده : 45
4-9- انتخاب درجه سختی : 46
4-10- شکافهای ذره بینی سنگهای سمباده : 46
4-11- سنگهای سمباده : 47
4-12- مواظبت سنگهای سمباده : 47
4-13- صاف کردن سنگهای سمباده : 48
4-14- سرعت محیطی سنگهای سمباده : 48
4-15- تیز کردن ابزارها : 49
4-16- ماشین برای سنگ زدن (تیز کردن)افزار : 50
4-17- ماشینهای ابزار تیزکنی اونیورسال : 50
4-18- انتخاب سنگ سمباده : 50
4-19- سنگ زدن ناهمواریهای کارها: 51
4-20- خنککاری در سنگ زدن : 52
4-21- جلوگیری از خطرات سنگ کاری : 53
4-22- بستر ماشین سنگ : 55
4-23- میز ماشین : 56
4-24- دستگاه مرغک: 56
4-25- وسیله صاف کردن : 57
4-26- سنگ زدن طولی : 57
4-27- انتخاب سنگ : 58
فصل 5- ساچمه زنی 60
5-1- مقدمه 60
فصل 6- اصول ریخته گری فلزات 64
6-1- روش های ریخته گری: 64
6-2- مثال های پرکاربرد: 65
6-3- ریخته گری با ماسه: 66
6-4- ملاحظات مهم ریخته گری: 69
6-5- ریخته گری کوبشی 70
6-6- فرآیند ریخته گری 72
6-7- مراحل انجام فرآیند 73
6-7-1- روش مستقیم Direct squeeze casting 73
6-7-2- روش غیر مستقیم in Direct casting 74
6-7-3- روش حذف حفرات انقباضی : 75
6-8- روش های جلوگیری از پیچش قالب : 76
6-9- مشکلات روش ریخته گری کوبشی : 80
6-10- رد حباب : 83
6-11- مزایای روش ریخته گری کوبشی 88
فصل 7- مقدمهای بر ریخته گری پیوسته : روشی توسعه یافته 94
7-1- ریخته گری پیوسته فولاد: 95
7-2- ریخته گری نیمه پیوسته آلومینیم: 99
7-3- دیگر فرایندهای نوع ریخته گری پیوسته: 100
فصل 8- شکلدهی فلزات 102
8-1- شکل دادن 102
8-2- نورد کاری (غلتک کاری) 102
8-3- آهنگری (پتککاری( 103
8-4- اکستروژن (حدیده کاری( 103
8-5- کشیدن 104
8-6- ماشین کاری 104
8-7- پرسکاری 105
8-8- روش کار با دستگاه CNC : 106
8-9- مزایای دستگاه فرز CNC نسبت به دیگر ماشینها: 106
8-10- اجزای دستگاه پرس : 107
8-11- روش کار با دستگاه پرس : 108
8-12- ایجاد لقی نبود لقی 108
8-13- مراحل کار: 109
فصل 9- انواع روش های شکلدهی 111
9-1- کشش سیم 112
9-2- کشیدن میله، مفتول، یا سیم 114
9-3- قالب های کشش 115
9-4- کشش تسمه 116
9-5- کشش لوله 116
9-6- کشش لوله بدون میله توپی 118
9-7- کشش لوله توسط توپی ثابت 118
9-8- کشش لوله توسط توپی شناور 119
9-9- کشش لوله توسز سنبه ی متحرک 119
9-10- اکستروژن (روزنرانی) 120
9-11- اکستروژن سرد 121
9-12- اکستروژن گرم 122
9-13- اکستروژن مستقیم 123
9-14- اکستروژن غیر مستقیم 123
9-15- آهن گری 124
9-16- خم کاری 125
9-17- انواع خم کاری 126
9-18- خم کاری V شکل 126
9-19- خم کاری گونیایی 127
9-20- خم کاری U شکل 127
9-21- کشش عمیق 128
9-22- نورد 128
9-23- دسته بندی فرایندهای نورد 129
9-24- نورد سرد 131
9-25- نورد گرم 133
9-26- نورد میله و پروفیل 134
9-27- مکانیزم نیش 134
فصل 10- منابع: 138
فصل 1- مقدمه 6
1-1- پیشگفتار 6
1-2- اهمیت 7
1-3- قابلیت ها 8
فصل 2- اصول فرزکاری 11
2-1- طریقه عمل فرزکاری: 11
2-2- مقایسه تراش با بدنه و تراش با پیشانی فرز : 12
2-3- فرزکاری با حرکت همراه و معکوس : 13
2-4- روشهای فرز کاری 14
2-5- ابزارهای فرزکاری 16
2-6- خصوصیات ابزارفرزکاری 16
2-7- انواع ماشینهای فرز 17
2-8- ابزارهای فرزکاری: 23
فصل 3- اصول تراشکاری 28
3-1- مقدمه 28
3-2- قسمت های اصلی ماشین تراش معمولی(مرغک دار) 29
3-3- دستگاه مرغک: 31
3-4- میز ماشین : 31
3-5- جعبه دنده برای حرکت اصلی : 31
3-6- ابزارهای تراشکاری : 32
3-7- جنس ابزارها ی تراشکاری : 32
3-8- سطوح قطعه کار : 35
3-8-1- سطوح،زاویه و لبه برنده در سر برنده ابزار : 35
3-8-2- مقدار یا بزرگی زاویه لبه برنده : 36
3-8-3- زاویه تنظیم : 36
3-8-4- زاویه تیزی : 37
3-8-5- زاویه تمایل : 37
3-8-6- انواع رندهها یا قلمهای تراشکاری : 37
3-8-7- قلمهای روتراشی : 38
3-8-8- قلمهای پرداختکاری : 38
3-8-9- قلمهای بغلتراش : 39
3-8-10- قلمهای تراشکاری فرم دار : 39
3-8-11- قلمگیر : 39
3-9- چگونگی مراقبت از قلمهای تراشکاری : 39
فصل 4- اصول سنگ زنی 42
4-1- مقدمه 42
4-2- ترکیبات سنگ سمباده : 42
4-2-1- الکتروکروند : 43
4-2-2- سیلیسیوم کاربید: 43
4-2-3- انتخاب وسیله یا مواد سمباده زنی : 43
4-2-4- دانهبندی مواد سمبادهزنی : 43
4-3- انتخاب دانهبندی: 44
4-4- اتصال یا چسب مواد سمبادهکاری : 44
4-5- چسبهای معدنی : 45
4-6- چسب گیاهی : 45
4-7- انتخاب چسب : 45
4-8- سختی سنگهای سمباده : 45
4-9- انتخاب درجه سختی : 46
4-10- شکافهای ذره بینی سنگهای سمباده : 46
4-11- سنگهای سمباده : 47
4-12- مواظبت سنگهای سمباده : 47
4-13- صاف کردن سنگهای سمباده : 48
4-14- سرعت محیطی سنگهای سمباده : 48
4-15- تیز کردن ابزارها : 49
4-16- ماشین برای سنگ زدن (تیز کردن)افزار : 50
4-17- ماشینهای ابزار تیزکنی اونیورسال : 50
4-18- انتخاب سنگ سمباده : 50
4-19- سنگ زدن ناهمواریهای کارها: 51
4-20- خنککاری در سنگ زدن : 52
4-21- جلوگیری از خطرات سنگ کاری : 53
4-22- بستر ماشین سنگ : 55
4-23- میز ماشین : 56
4-24- دستگاه مرغک: 56
4-25- وسیله صاف کردن : 57
4-26- سنگ زدن طولی : 57
4-27- انتخاب سنگ : 58
فصل 5- ساچمه زنی 60
5-1- مقدمه 60
فصل 6- اصول ریخته گری فلزات 64
6-1- روش های ریخته گری: 64
6-2- مثال های پرکاربرد: 65
6-3- ریخته گری با ماسه: 66
6-4- ملاحظات مهم ریخته گری: 69
6-5- ریخته گری کوبشی 70
6-6- فرآیند ریخته گری 72
6-7- مراحل انجام فرآیند 73
6-7-1- روش مستقیم Direct squeeze casting 73
6-7-2- روش غیر مستقیم in Direct casting 74
6-7-3- روش حذف حفرات انقباضی : 75
6-8- روش های جلوگیری از پیچش قالب : 76
6-9- مشکلات روش ریخته گری کوبشی : 80
6-10- رد حباب : 83
6-11- مزایای روش ریخته گری کوبشی 88
فصل 7- مقدمهای بر ریخته گری پیوسته : روشی توسعه یافته 94
7-1- ریخته گری پیوسته فولاد: 95
7-2- ریخته گری نیمه پیوسته آلومینیم: 99
7-3- دیگر فرایندهای نوع ریخته گری پیوسته: 100
فصل 8- شکلدهی فلزات 102
8-1- شکل دادن 102
8-2- نورد کاری (غلتک کاری) 102
8-3- آهنگری (پتککاری( 103
8-4- اکستروژن (حدیده کاری( 103
8-5- کشیدن 104
8-6- ماشین کاری 104
8-7- پرسکاری 105
8-8- روش کار با دستگاه CNC : 106
8-9- مزایای دستگاه فرز CNC نسبت به دیگر ماشینها: 106
8-10- اجزای دستگاه پرس : 107
8-11- روش کار با دستگاه پرس : 108
8-12- ایجاد لقی نبود لقی 108
8-13- مراحل کار: 109
فصل 9- انواع روش های شکلدهی 111
9-1- کشش سیم 112
9-2- کشیدن میله، مفتول، یا سیم 114
9-3- قالب های کشش 115
9-4- کشش تسمه 116
9-5- کشش لوله 116
9-6- کشش لوله بدون میله توپی 118
9-7- کشش لوله توسط توپی ثابت 118
9-8- کشش لوله توسط توپی شناور 119
9-9- کشش لوله توسز سنبه ی متحرک 119
9-10- اکستروژن (روزنرانی) 120
9-11- اکستروژن سرد 121
9-12- اکستروژن گرم 122
9-13- اکستروژن مستقیم 123
9-14- اکستروژن غیر مستقیم 123
9-15- آهن گری 124
9-16- خم کاری 125
9-17- انواع خم کاری 126
9-18- خم کاری V شکل 126
9-19- خم کاری گونیایی 127
9-20- خم کاری U شکل 127
9-21- کشش عمیق 128
9-22- نورد 128
9-23- دسته بندی فرایندهای نورد 129
9-24- نورد سرد 131
9-25- نورد گرم 133
9-26- نورد میله و پروفیل 134
9-27- مکانیزم نیش 134
فصل 10- منابع: 138